Μια προσέγγιση αναγνώρισης και συζήτησης για την Woke κουλτούρα, καθώς και για ζητήματα που στρέφονται γύρω από αυτή, επιχειρείται σήμερα στην Καλαμάτα, έπειτα από πρωτοβουλία του βιβλιοπωλείου “Βιβλιόπολις”.
Είναι, άραγε, η κουλτούρα Woke μια νέα μορφή ολοκληρωτισμού; Απαντήσεις σε ερωτήματα σαν κι αυτό θα κληθούν να δώσουν οι ομιλητές που θα πλαισιώσουν την εκδήλωση, ο Καλαματιανός δικηγόρος Δημήτρης Καούνης και ο ιστορικός Νικόλας Δημητριάδης.
Με αφορμή τη σημερινή εκδήλωση, το «Θ» μιλά με τον κ. Δημητριάδη για την πολιτική ορθότητα, τη διάδοση της woke κουλτούρας στην Ελλάδα, καθώς και τις προεκτάσεις που έχει η διάδοσή της διεθνώς.
Η woke κουλτούρα
“Woke” σημαίνει «επαγρύπνηση εναντίον φυλετικών προκαταλήψεων και διακρίσεων». Ωστόσο, πλέον ο όρος φαίνεται να έχει αρνητική χροιά στο δυτικό κόσμο, ενώ η κουλτούρα που προωθείται γύρω από αυτόν κατηγορείται ως υπερβολική και πολλές φορές παραβιαστική ως προς την ελευθερία του λόγου.
Επίσης, η woke κουλτούρα κατηγορείται ότι έχει χρησιμοποιηθεί από το σύστημα, με σκοπό να προωθήσει νεοφιλελεύθερες πολιτικές, επικαλυμμένες με πολιτικές δικαιωματισμών και προώθησης διάφορων κοινωνικών ομάδων.
Σε κάθε περίπτωση, η εμφάνιση της woke κουλτούρας δεν είναι σημερινό φαινόμενο, αφού ιστορικά εμφανίζεται για πρώτη φορά περί το 1923, όταν ο Τζαμαϊκανός φιλόσοφος και κοινωνικός ακτιβιστής Marcus Garvey χρησιμοποίησε τη λέξη ως έννοια για την πολιτική συνείδηση των μαύρων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια η woke κουλτούρα γνώρισε ιδιαίτερη άνθιση στα αμερικανικά πανεπιστήμια, από όπου άρχισε να διαδίδεται και σε άλλες χώρες εκτός των ΗΠΑ.
-Θεωρείτε ότι το κλασικό, όπως είναι οι κλασικές σπουδές και η τεκμηρίωση της Ιστορίας, μπορεί να αλλάζει «όψη» και να μεταβάλλεται στο πέρασμα των χρόνων λόγω της επίδρασης υπερφιλελεύθερων κινημάτων όπως η woke κουλτούρα;
Κάθε ιστορικός, και γενικά επιστήμονας, έχει τις ιδέες του, τις απόψεις του, την οπτική του, και αυτό θα αντανακλάται αναπόφευκτα στο έργο του. Γι’ αυτό και υπάρχουν συχνά διχογνωμίες και αγεφύρωτες αντιθέσεις στις θεωρητικές επιστήμες. Από την άλλη, όμως, υπάρχουν τα ιστορικά γεγονότα, οι πηγές, η επιστημονική μέθοδος και, φυσικά, η κριτική των συναδέλφων του, που οριοθετούν το έργο του. Έτσι, μπορεί να μην είναι πλήρως αντικειμενικός, οφείλει όμως να είναι ειλικρινής. Μπορεί να προσφέρει μία νέα οπτική των πραγμάτων, αλλά δεν μπορεί να αυθαιρετεί.
Στην περίπτωση της Woke κουλτούρας, όμως, έχουμε κάτι διαφορετικό: την υποταγή της επιστήμης σε μία ιδεολογία, η οποία φτάνει στην πλήρη διαστρέβλωση της Ιστορίας, με την πολιτική ορθότητα και την «αστυνομία σκέψης» να εξασφαλίζουν ότι η διαστρέβλωση αυτή θα μείνει στο απυρόβλητο.
Οι επιστήμονες που υποκύπτουν στην ιδεολογία αυτή, λοιπόν, απομακρύνονται από την παραδοσιακή επιστήμη και το έργο τους ομοιάζει περισσότερο με τη λεγόμενη «ψευδοϊστορία», όπου τα ιστορικά γεγονότα θάβονται κάτω από τις μισές αλήθειες, την αποσιώπηση, τα άλματα λογικής και κάθε είδους αυθαιρεσία.
Έτσι, π.χ., η «μαύρη Κλεοπάτρα» θυμίζει περισσότερο τις θεωρίες κάποιων γειτόνων που θέλουν τον Μέγα Αλέξανδρο να είναι Σλάβος ή τον Όμηρο να είναι… «πρωτο-Τούρκος», παρά την παραδοσιακή ακαδημαϊκή Ιστορία.
-Τι προεκτάσεις θα μπορούσε να έχει θεωρητικά κάτι τέτοιο;
Στις ΗΠΑ οι μεθοδεύσεις αυτές έχουν ήδη οδηγήσει σε μία καταρράκωση του κύρους της ακαδημαϊκής κοινότητας (τελευταίο κρούσμα η απομάκρυνση της προέδρου του Χάρβαρντ) και σε μία αύξηση της δυσπιστίας των λαϊκών στρωμάτων απέναντι στην επιστήμη συνολικά.
Το χάσμα ανάμεσα στις ελίτ και το λαϊκό σώμα διευρύνεται, γεγονός που σπεύδουν να εκμεταλλευθούν, βέβαια, πάσης φύσεως συνωμοσιολόγοι, απατεώνες και λοιποί επιτήδειοι. Γι’ αυτό και υπάρχουν πλέον δυναμικές προσπάθειες ακαδημαϊκών να καταγγείλουν (συχνά με προσωπικό κόστος) την όλη κατάσταση που επικρατεί στα αμερικανικά πανεπιστήμια και να αντιστρέψουν το κλίμα αυτό.
-Πώς ένα κίνημα που αναπτύχθηκε, κατά κύριο λόγο, σε αμερικανικά κολέγια (ακαδημαϊκή κοινότητα) κατάφερε να περάσει τα σύνορα και να υπηρετείται, πια, περιορίζοντας την ελευθερία έκφρασης του λόγου υπό το πρίσμα της «πολιτικής ορθότητας»;
Ένα τέτοιο κίνημα εδραιώνεται όταν πλέον ανταποκρίνεται στις ανάγκες της κυρίαρχης ιδεολογίας και εκφράζει οργανωμένα συμφέροντα. Εν προκειμένω, από τη δεκαετία του ’90 το πολιτικό και οικονομικό φαινόμενο που αποκαλούμε κάπως σχηματικά ως «παγκοσμιοποίηση» προκρίνει συστηματικά την αποδόμηση των συλλογικών ταυτοτήτων και τον κατακερματισμό των κοινωνιών.
Το σύνολο των ιδεών που σήμερα εκφράζει το κίνημα Woke εξυπηρετεί τους στόχους αυτούς και, ως εκ τούτου, αντί να βρεθεί στην αφάνεια, λαμβάνει αυτή τη σκανδαλώδη υποστήριξη και προβολή από κυβερνήσεις, κόμματα, πολυεθνικές εταιρείες, οργανώσεις, ΜΚΟ κ.λπ.
-Σε ποιο «κενό» των σημερινών κοινωνιών βασίζεται η συγκεκριμένη λογική ώστε να κερδίζει ολοένα έδαφος συγκριτικά με παλαιότερα; Ποιος παράγοντας θα λέγατε ότι έχει συμβάλει περισσότερο σε αυτή την κατεύθυνση;
Αυτές οι ιδέες εδραιώνονται κυρίως σε κοινωνίες που καλλιεργούν το πρότυπο του «ρευστού ανθρώπου», που δε δέχεται κανενός είδους δεσμούς –οικογενειακούς, πολιτισμικούς, γεωγραφικούς– καθώς και κάθε συλλογική αναφορά: Ο σύγχρονος άνθρωπος θέλει να είναι ένα άτομο αυτόνομο και αυτάρκες που ορίζεται αποκλειστικά και μόνο από τις επιθυμίες του. Νιώθει δυσφορία για κάθε πλευρά της προσωπικότητάς του που δεν την έχει επιλέξει ο ίδιος: τον τόπο που γεννήθηκε, την εθνικότητά του, την παράδοσή του, ακόμα πια και το φύλο του. H woke κουλτούρα έρχεται να ενισχύσει την τάση αυτή, οδηγώντας την στα ακρότατα όριά της, την άρνηση της ίδιας της συλλογικής ζωής και της ίδιας της φύσης.
-Πώς φτάσαμε στο σημείο πολλές φορές να χάνεται το μέτρο, ακόμα και στο δημόσιο λόγο;
Προβάλλοντας ένα ηθικό προσωπείο και ενδυόμενο τη στολή του δήθεν προστάτη των «ατομικών δικαιωμάτων», το κίνημα woke έχει καταφέρει να επιβάλει ακόμη και σε πολλούς αντιπάλους του μία αυτολογοκρισία. Αποφεύγουμε συχνά να εκφράσουμε αυτό που σκεφτόμαστε, υπό το φόβο μήπως μας κολλήσουν διάφορες γνωστές ταμπέλες, από αυτές που χρησιμοποιούνται πλέον άκριτα, χάνοντας το αρχικό τους νόημα.
Η πολιτική ορθότητα και η «νεογλώσσα» της κερδίζουν έδαφος, γιατί πολύ απλά έχει καταστεί ιδιαίτερα επώδυνη η αντίκρουσή της.
-Πώς θα περιγράφατε τη διάδοση της woke κουλτούρας στην ελληνική κοινωνία;
Η ελληνική κοινωνία διαφέρει (ακόμη) ουσιωδώς της αμερικανικής: οι κοινωνικές αντιθέσεις δεν είναι τόσο οξυμένες, η κοινωνική συνοχή είναι μεγαλύτερη, παραδοσιακοί θεσμοί –όπως η οικογένεια– είναι ακόμη ισχυροί (σκεφτείτε ότι στη Νέα Υόρκη οι μονογονεϊκές οικογένειες πλειοψηφούν πλέον έναντι των «πυρηνικών»), οι δε εξωτερικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα (ιδίως ο τουρκικός επεκτατισμός) δεν επιτρέπουν στις κυβερνήσεις πολλούς κοινωνικούς πειραματισμούς.
Η woke ατζέντα δε βρίσκει ανταπόκριση στο λαϊκό σώμα, έτσι η δημοφιλία της περιορίζεται στα ανώτερα, πιο «παγκοσμιοποιημένα» στρώματα, η δε επιβολή της γίνεται σταδιακά, αργά, «από τα πάνω» και χωρίς τη συναίνεση της κοινωνίας. Συγκριτικά με άλλες χώρες, η Ελλάδα είναι ευτυχώς αρκετά «καθυστερημένη».
Παρ’ όλα αυτά, η συνοχή, η ανθεκτικότητα και η συλλογική ταυτότητα της ελληνικής κοινωνίας δοκιμάζονται από πλείστους παράγοντες (από την οικονομική κρίση μέχρι τη δημογραφική καθίζηση), οι δε ελίτ της χώρας δε νοιώθουν καμία ανάγκη να την ενισχύσουν. Η ποιότητα του πολιτικού προσωπικού είναι τέτοια που δεν επιτρέπει ιδιαίτερη αισιοδοξία. Δεν παράγεται πλέον πολιτική σκέψη και οι κυβερνώντες σπεύδουν απλώς να αντιγράψουν τις διάφορες «προοδευτικές μόδες» που μας έρχονται πέραν του Ατλαντικού.
Σάμπως, όμως, το ίδιο δεν κάνουν και οι αντίπαλοί τους; Πολιτικές δυνάμεις που επιθυμούν να αντιστρατευθούν τη διείσδυση του κινήματος Woke στην Ελλάδα, το κάνουν συχνά αντιγράφοντας και αναπαράγοντας το λόγο και τα επιχειρήματα του κάθε ακραίου “tea-party” και της κάθε προτεσταντικής σέχτας του Τέξας ή της Φλόριδας.
Ουσιαστικά οι οπαδοί του Woke και ορισμένοι αντίπαλοί τους επιχειρούν να «μεταφυτεύσουν» στην Ελλάδα τον πολιτικό και ιδεολογικό εμφύλιο που μαίνεται στις ΗΠΑ, παρά το γεγονός ότι η κατάσταση εδώ είναι τελείως διαφορετική.
-Σε τοποθέτησή σας έχετε πει ότι «ο γουοκισμός παρεμβαίνει πάντα με τρόπο πολεμικό και μανιχαϊστικό, με σκοπό να παροξύνει τις πολιτισμικές και ταυτοτικές αντιθέσεις, αντί να τις εξομαλύνει και να τις θεραπεύει». Θεωρείτε ότι μια τέτοια (ιδανική) προσέγγιση θα ήταν εφικτή;
Ασφαλώς και είναι εφικτή, αρκεί να λειτουργούμε με γνώμονα την εξυπηρέτηση της κοινωνίας, αντί να αντιγράφουμε άκριτα όποια καινοφανή και παρανοϊκή θεωρία μας έρθει από τις ΗΠΑ. Άλλωστε, η αντίθεση στο κίνημα Woke και τις ακρότητές του αυξάνεται ακόμη και στις χώρες που έχει εδραιωθεί. Όλο και περισσότερο οι πολιτικοί των δυτικών κρατών (σε όλο το πολιτικό φάσμα) αντιλαμβάνονται (ή υποχρεώνονται από τους ψηφοφόρους τους να αντιληφθούν) ότι δεν μπορεί να συνεχιστεί επ’ άπειρον ο παραλογισμός του «πολέμου όλων εναντίον όλων», της «πολιτικής ορθότητας», της «θεωρίας του φύλου», της άκριτης μετανάστευσης, της αποδόμησης των συλλογικών ταυτοτήτων, της δαιμονοποίησης των λαϊκών στρωμάτων ως τάχα «καθυστερημένων, οπισθοδρομικών, ακροδεξιών» κ.λπ. κ.λπ.
Της Χριστίνας Μανδρώνη
*Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί σήμερα Σάββατο 27 Ιανουαρίου, στις 5.30 το απόγευμα, στο πατάρι του καφέ Bodega στην κεντρική πλατεία της Καλαμάτας.
