Ο δημιουργός ψηφιακής ζωγραφικής και φωτογράφος, Ίων Δικαιάκος, μιλά στο «Θ» με αφορμή την πρόσφατη έκθεση “Human Conditιων”.
Δρ Ίων Ιωάννης Δικαιάκος… Θα μπορούσε της Ιατρικής, ακολουθώντας την ισχυρή οικογενειακή παράδοση -έκανε άλλωστε ολοκληρωμένες σπουδές Ιατρικής και Χειρουργικής στη Ρώμη, επομένως είναι όντως γιατρός- προτίμησε όμως και έγινε (είναι) o Δρ Ίων της Τέχνης… Η περίπτωση του Μανιάτη στην καταγωγή καλλιτέχνη, ο οποίος μεγάλωσε στην Καλαμάτα, όπου και επέστρεψε την τελευταία διετία, είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και πολλά υποσχόμενη. Τόσο η «ματιά» του όσο και τα μέσα που χρησιμοποιεί δίνουν ένα πρωτότυπο και μοναδικό αποτέλεσμα, ακολουθώντας, ενίοτε και οδηγώντας, την εικονιστική τέχνη στη μεταμοντέρνα εποχή.
Ο Ίων συνδυάζει τη φωτογραφία και τη ζωγραφική με σύγχρονα ψηφιακά εργαλεία (παρότι έχει άνεση και αγάπη και για τα φυσικά μέσα, όπως ξηρά παστέλ, λάδια, κάρβουνο) και ένα χαρακτηριστικό δείγμα της δουλειάς του είχαν την ευκαιρία να δουν κοινό και κριτικοί στην έκθεση “Human Conditιων”, η οποία παρουσιάστηκε με επιτυχία στην Αθήνα από 20 Ιανουαρίου έως 3 Φεβρουαρίου.
Χρησιμοποιώντας ταυτόχρονα ρεαλιστικά και υπερρεαλιστικά στοιχεία, «εξερευνά το μυστικό, το απόκρυφο, το μοναχικό. Οι εικόνες δανείζονται λίγο από το χώρο και το χρόνο των υποκειμένων για να παρουσιάσουν στο θεατή μια ζωγραφική με στοιχεία από φωτογραφία και κολάζ, σε ένα ασυνήθιστο, υβριδικό συσχετισμό» διαβάζουμε στη συνοδευτική παρουσίαση της συγκεκριμένης δουλειάς.
«Έχει και γνώσεις, και ταλέντο, και άποψη!» επιβεβαιώνει για τον Ίωνα Δικαιάκο φίλος καθηγητής που –λόγω σπουδών και εμπειρίας- δικαιούται να κάνει καλλιτεχνικές κρίσεις. Με πάνω από 4.000 φωτογραφικά και ζωγραφικά έργα ο Ίων συγκαταλέγεται στους ανθρώπους που βρήκαν και ακολούθησαν από νωρίς το δρόμο τους (το πεπρωμένο, όπως το αντιλαμβάνεται ο ίδιος), αφιερώνοντας όλη τους τη ζωτικότητά στην εξερεύνηση και την αποτύπωση της καλλιτεχνικής έκφρασης (ποίηση, φιλοσοφία, επιστήμη, αρωματοποιία, γραφιστική είναι μερικά ακόμη από τα πεδία του).
Ανανεωμένος και ανεξάντλητος έχει πολλά να δώσει και στο μέλλον, ξαναπιάνοντας τη φωτογραφία που του έδωσε τις πρώτες του διεθνούς εμβέλειας δικαιώσεις και εξελίσσοντας διαρκώς την ψηφιακή ζωγραφική που ανακάλυψε το 2015, έχοντας επιλέξει πλέον ως ορμητήριο την Καλαμάτα.
Ας τον γνωρίσουμε καλύτερα μέσα από την παρακάτω συνέντευξη και κάποια έργα του που μοιράστηκε μαζί μας…
-Σύστησέ μας το “Human Conditιων και πες μας για το λογοπαίγνιο. Πού είναι ο Ίων σε όλο αυτό;
Η “Human Conditιων” αποτελεί μία σειρά από έργα ζωγραφικής, που ξεκίνησαν στα χρόνια της πανδημίας, ων σε καραντίνα. Ήταν μία εποχή ζοφερή και αβέβαιη και τα έργα αντικατοπτρίζουν ακριβώς αυτό, αν και η αλήθεια είναι ότι δεν ξεκίνησα να τα δημιουργώ επί τούτου. Απλώς, προέκυψαν…
Η έκφραση “human condition” στα αγγλικά σημαίνει η “ανθρώπινη κατάσταση” σε επίπεδο κοινωνικό, φιλοσοφικό, κοινωνιολογικό, σημειολογικό και έμοιαζε να είναι ένας ιδανικός τίτλος για αυτή τη δουλειά. Η μόνη παρέμβασή μου ήταν στην αντικατάσταση των τελευταίων τριών γραμμάτων της με το όνομά μου. Δεν άλλαξε ο ήχος, άλλαξε όμως το νόημα, γιατί πλέον εμπεριείχε εμένα. Δευτερευόντως, ήταν και ένας εύκολος τρόπος να μάθω στους ξένους πώς να με προφέρουν. Οτιδήποτε έξυπνο με στοιχεία ελληνικότητας, με γοητεύει πολύ.
-Με τι σκέψεις και συναισθήματα άρχισε η έκθεση στην Αθήνα και τι σου άφησε;
Είχα χρόνια να εκθέσω, αν και η δημιουργία ουσιαστικά δεν έπαψε ποτέ. Έχοντας, λοιπόν, απουσιάσει τόσο από τα πράγματα, πίστευα ότι θα είχα κάποια δυσκολία στην εύρεση χώρου – οι άνθρωποι που γνώριζα ήταν αλλού και όλο αυτό το σύστημα, δυστυχώς, λειτουργεί πρωτευόντως με βάση τις δημόσιες σχέσεις και δευτερευόντως με βάση την καλλιτεχνική αξία. Το κέντρο Τεχνών ΜΕΤΣ ήταν ο πρώτος χώρος που προσέγγισα, λόγω του θαυμασμού μου στη δουλειά του κ. Κόρδη. Η καλλιτεχνική διευθύντρια του χώρου, Νιόβη Κρητικού, αντιλήφθηκε αμέσως το ειδικό βάρος της “Human Conditιων” και συμφώνησε να την παρουσιάσουμε. Το ίδιο το κτήριο του Κέντρου Τεχνών ΜΕΤΣ έδεσε καταπληκτικά με το ύφος της έκθεσης, ενώ με την κα Κρητικού κατάλαβα από την πρώτη στιγμή ότι έχουμε το ίδιο καλλιτεχνικό μάτι και ένστικτο. Αυτό με έκανε να νιώσω σίγουρος ότι είχα πάρει τη σωστή απόφαση. Το αποτέλεσμα, νομίζω, δικαίωσε τις προσδοκίες όλων μας!
-Έχεις μια προτίμηση στο πράσινο ή μου φαίνεται;
Μου αρέσει πολύ ως χρώμα (σχεδόν σε όλες του τις αποχρώσεις) και ιδιαίτερα σε χρωματικούς συσχετισμούς με ώχρα ή κίτρινο της Νάπολης, όπως και με οτιδήποτε ενδιάμεσο. Τα χρώματα πολλών έργων της “Human Conditιων” δηλαδή…
Έχω διαβάσει ότι είναι το χρώμα στο οποίο το ανθρώπινο μάτι διακρίνει τις περισσότερες αποχρώσεις. Πιθανόν να ισχύει. Δεν είναι ένα χρώμα που βάζω σε όλα μου τα έργα, όμως σίγουρα είναι ένα χρώμα που με ελκύει ανεξήγητα.
-Περίγραψέ μας αυτή την ιδιαίτερη τεχνική ζωγραφικής που εφαρμόζεις.
Όλα τα έργα τα έχω ζωγραφίσει στο κινητό μου τηλέφωνο. Είναι 160 στο σύνολό τους και σε αυτή την έκθεση επέλεξα να παρουσιάσω τα μισά από αυτά. Η τεχνική ονομάζεται “ψηφιακή ζωγραφική” (digital painting). Η διαφορά με εμένα είναι ότι δε χρησιμοποιώ κάποιο tablet, αλλά την ίδια την οθόνη του κινητού μου, αφού είναι κάτι που έχω πάντα μαζί μου και επίσης, ότι τα έργα αυτά, ακολούθως, τα επεξεργάζομαι στο Photoshop, προσθέτοντας κάποιες επιπλέον υφές και ρεαλιστικές λεπτομέρειες. Με τον τρόπο αυτό παράγω εικόνες, που βρίσκονται στο μεταίχμιο της ζωγραφικής και της φωτογραφίας, κάτι που ονομάζω “digital painting hybrid”. Εξ ου και η εντελώς μοναδική αίσθηση που δημιουργούν στο θεατή.
-Τι ποσοστό ανήκει στην τεχνολογία και πόσο στον καλλιτέχνη; Τι διευκολύνσεις και τι περιορισμοί υπάρχουν;
Καταρχάς, η διευκόλυνση που μου δίνει η τεχνολογία είναι ανεκτίμητη. Αν η αδερφή μου δε μου είχε δωρίσει εκείνο το πρώτο κινητό με τη μεγάλη οθόνη το 2014, πιθανόν να μην είχα γίνει ζωγράφος. Μπορώ να ζωγραφίσω με φυσικά μέσα και είναι κάτι που κάνω, όμως η παραγωγή μου θα ήταν σίγουρα μικρότερη και η όλη διαδικασία μοιάζει παράταιρη σε εμένα. Θέλω να μπορώ να δημιουργώ παντού, ανά πάσα στιγμή και αυτήν την αμεσότητα μου τη δίνει μόνον η τεχνολογία της εποχής μας. Είναι απολύτως σημαντικό, ωστόσο, να υπάρχει ο έλεγχος, διότι η τεχνολογία προσφέρει άπειρες δυνατότητες και είναι εύκολο για τον οποιονδήποτε να χαθεί. Ο καλλιτέχνης οφείλει να μπορεί να πάρει τις σωστές αποφάσεις κατά τη διαδικασία της δημιουργίας. Και μιλάμε για μία σειρά από απαντήσεις, στα δύο πιο συχνά ερωτήματα: «Τι θα βάλω εδώ και σε ποια δόση». Σημαντικό! Οι δικές μου επιλογές έχουν πάντα ως βάση την απλότητα και τον υπαινιγμό και φυσικά, προσέχω πάντα να ακολουθώ το καλλιτεχνικό μου ένστικτο, ώστε να αποδώσω ένα “μήνυμα”, που πρωτίστως να με εκφράζει και να είναι ειλικρινές.
-Μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να αντικαταστήσει την Τέχνη;
Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να συνεισφέρει στην τέχνη με πολλούς τρόπους, είτε ως εργαλείο δημιουργίας της είτε ως καλλιτέχνις η ίδια. Και είμαι απόλυτα βέβαιος ότι με τον καιρό θα βελτιωθεί. Το μόνο που δε γνωρίζω, είναι αν κάποτε θα ξεπεράσει τον άνθρωπο. Το πραγματικό πρόβλημα δεν το εντοπίζω εκεί, ούτε ανησυχώ για αυτό, όπως άλλοι καλλιτέχνες. Το πραγματικό πρόβλημα το εντοπίζω στο κοινό. Νιώθω ότι η πραγματική διάκριση ανάμεσα στη σπουδαία, στην καλή και στην κακή τέχνη έχει πλέον θολώσει. Ο κόσμος, λόγω απουσίας αντίστοιχης παιδείας, αλλά και άλλων συνθηκών, δε γνωρίζει τι συνιστά σπουδαία τέχνη, ούτε την αποζητά και αυτό από μόνο του, είναι ένα μείζον πρόβλημα. Διότι όντως υπάρχει “καλή” και “κακή” τέχνη και πολλά από αυτά που παρουσιάζονται ως σπουδαία, συχνά δεν είναι. Και βέβαια, οτιδήποτε είναι κακή τέχνη, μία εικόνα, ένα βιβλίο, μία μουσική, θα κάνει πάντα ζημιά.
-Η σχέση σου με τη φωτογραφία ποια είναι; Και πόσο μοιάζει η φωτογραφία με τη συγκεκριμένη ζωγραφική;
Ξεκίνησα ως καλλιτέχνης φωτογράφος και έκανα ατομική έκθεση με την πρώτη μου κιόλας δουλειά. Η “Εργασία στο Πορτρέτο” μου έφερε εξώφυλλα και δημοσιότητα, ενώ η συνέχειά της, η “Εργασία στο Πορτρέτο ΙΙ”, με πήγε στη Μαδρίτη με μία έκθεση για την οποία η ισπανική τηλεόραση έκανε ένα αφιέρωμα 17 λεπτών! Η φωτογραφία στα έργα της “Human Conditιων” έχει ένα ρόλο βοηθητικό. Δεν τη χαρακτηρίζει – της δίνει απλώς, μια επιπλέον διάσταση και το κάνει με τρόπο υπαινικτικό. Παραμένω, ωστόσο, ένας ενεργός καλλιτέχνης φωτογράφος και η επόμενη έκθεσή μου θα είναι φωτογραφική. Θα αφορά στα τοπία όπως δεν τα έχετε ξαναδεί. Θα είναι μία μοναδική προσέγγιση σε αυτά και όταν λέω “μοναδική”, εννοώ σε διεθνές επίπεδο.
-Πες μας περισσότερα στοιχεία για αυτή τη δουλειά που ετοιμάζεις…
Ναι, φυσικά. Η έκθεση έχει τίτλο “Εργασία στο Τοπίο” και την προγραμματίζουμε για τις αρχές του καλοκαιριού. Είναι ήδη ολοκληρωμένη από το 2019 και αποτελεί μια δουλειά με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, που ανυπομονώ να παρουσιάσω στο ευρύτερο κοινό. Είναι και η πρώτη φωτογραφική μου έκθεση έπειτα από χρόνια.
-Υπάρχουν άλλα καλλιτεχνικά μέσα έκφρασης που χρησιμοποιείς;
Μου αρέσει να γράφω ποιήματα και καμιά φορά να συνθέτω μουσική, ενώ έχω μελετήσει με πάθος και για χρόνια την αρωματοποιία. Βρίσκω ότι σε όλες τις τέχνες υπάρχουν οι ίδιοι βασικοί κανόνες. Το κλειδί για τη δημιουργία και την ύπαρξη, είναι κοινό.
-Θέλεις να μας προσδιορίσεις λίγο αυτό το κοινό κλειδί για τη δημιουργία και την ύπαρξη;
Ναι, έχει να κάνει με τη διαπίστωσή μου ότι όλες οι τέχνες μοιράζονται κοινούς κώδικες. Η τέχνη είναι δημιουργία και ανακαλύπτοντας τους κανόνες της (συνήθως μέσα από την προσπάθεια να επιτύχουμε την αρμονία), ανακαλύπτουμε τον εαυτό μας. Διότι, μην ξεχνάτε, αυτό που είναι αρμονικό ορίζεται από εμάς, είναι κάτι που σε εμάς φανερώνεται αυτόκλητα και εμείς το αντιλαμβανόμαστε ως τέτοιο.
Έπειτα, η ανθρώπινη φύση είναι εξ ορισμού δημιουργική – χωρίς, βέβαια, αυτό να σημαίνει ότι εκφράζεται πάντα μέσω μιας θετικής δημιουργικότητας. Μια εικόνα που έχω στο νου μου, έχει να κάνει με έναν κύκλο ή, μάλλον, δύο κύκλους, τη δημιουργία και την ύπαρξη, με τον έναν περασμένο μέσα στον άλλον. Οι κύκλοι αυτοί πάλλονται, ενίοτε συγκλίνουν ή εφάπτονται, όμως ποτέ δεν μπορούν να υπάρξουν αυτόνομα. Θα μπορούσα να μιλάω για ώρες…
-Η Ιατρική πού βρίσκεται ανάμεσα σε όλα αυτά ή τι είχε η Τέχνη που δεν είχε η Ιατρική;
Κατάγομαι από οικογένεια γιατρών και από μικρός, αυτό ήταν που μου άρεσε. Η προσφορά στον άνθρωπο δηλαδή, να είσαι χρήσιμος με κάποιον τρόπο. Όμως, καλλιτέχνης γεννιέσαι και αυτό αναπόφευκτα σε καθορίζει. Είναι μία μοίρα από την οποία είναι αδύνατον να δραπετεύσεις πραγματικά.
-Πώς/πότε κατάλαβες ότι ο δρόμος σου ή η φύση σου είναι η Τέχνη;
Νομίζω από πάντα. Θυμάμαι από παιδική ακόμα ηλικία, όταν είχα πρωτοακούσει μία μουσική του Βαγγέλη Παπαθανασίου. Η μελωδία έμοιαζε γνώριμη και είχε ένα σαφές μήνυμα στα αυτιά μου. Καθώς και δύο πίνακες που είχα δει τότε, του Σαλβαντόρ Νταλί και του Άρνολντ Μπέκλιν, όπου ένιωσα πως ήξερα ακριβώς τι είχαν κάνει και για ποιον λόγο. Η τέχνη είναι μία γλώσσα που είτε μιλάς είτε όχι. Διδάσκεται, αλλά δε μαθαίνεται.
-Ποια θέματα σε ενδιαφέρουν και από πού παίρνεις έμπνευση;
Υπάρχει μια θάλασσα από ανθρώπους που ασχολούνται με την τέχνη πια, κυρίως λόγω του εκδημοκρατισμού στην πρόσβαση των εργαλείων της δημιουργίας, όμως πιστεύω πως εν τέλει οι πραγματικοί καλλιτέχνες δεν είναι περισσότεροι από παλιά. Εμένα, η τέχνη μου είναι κατεξοχήν, ανθρωποκεντρική. Άρα η έμπνευσή μου πηγάζει από τον ίδιο τον άνθρωπο. Από την αλληλεπίδρασή του με τους άλλους αλλά και με τη φύση που τον περιβάλλει, καθώς και από τα βαθύτερα νοήματα που αναπτύσσονται μέσα από αυτούς τους συσχετισμούς. Προσπαθώ δε συνεχώς να έχω το ρόλο του παρατηρητή. Να αποστασιοποιούμαι, ακόμα και αν συμβαίνει κάτι σε εμένα τον ίδιο! Είναι αυτά τα αόρατα νήματα που ενώνουν τα πάντα μεταξύ τους και στα οποία βρίσκεται το σπουδαίο “μυστικό”. Εκείνο το μυστικό που είναι μαζί και “απάντηση”, αν καταλαβαίνετε τι θέλω να πω..
-Θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε κάποια δουλειά σου στην Καλαμάτα;
Το ελπίζω. Ο κόσμος που συναντώ έξω, μου το ζητά. Συνομιλώ με το Χώρο Τέχνης Α49 για μία ημερομηνία που να εξυπηρετεί και τους δύο. Ελπίζω να γίνει.
-Τι σε έφερε πίσω στην Καλαμάτα; Ως μια επαρχιακή πόλη, πόσο «φιλική» είναι για την Τέχνη και τους καλλιτέχνες;
Μου αρέσει ο απλός τρόπος ζωής εδώ. Όλα είναι πιο εύκολα και ό,τι κι αν κάνεις, έχεις πάντα για φόντο το βουνό και τη θάλασσα. Θέλω να είμαι και περισσότερο κοντά στους γονείς μου, τώρα που μεγαλώνουν και τα ζωάκια μου, επίσης, ζουν πιο καλά εδώ! Είμαι, όμως, ένας άνθρωπος που δημιουργώ οπουδήποτε βρεθώ. Αυτό δεν αλλάζει.
Στα εγκαίνια της “Human Conditιων” ήταν μία Αμερικανίδα κυρία που ήθελε να μάθει για την Καλαμάτα. Σκέφτεται να αγοράσει σπίτι εδώ για τα χρόνια της σύνταξής της και ήθελε να ξέρει πώς είναι η ζωή, αν έχει καλό νοσοκομείο και αν υπάρχει κάποια ξένη κοινότητα στην πόλη, για τον πρώτο καιρό. Στο τέλος, χαρακτήρισε τη δουλειά μου “εντυπωσιακή” και ότι δεν μπορεί να διανοηθεί πώς ένας καλλιτέχνης, που παράγει κάτι τέτοιο, ζει σε μια μικρή πόλη. Μου είπε χαρακτηριστικά: “Μα καλά, είσαι σίγουρος ότι ζεις Καλαμάτα; Θα περίμενα να ακούσω ότι ζεις στη Νέα Υόρκη!”.
Η Καλαμάτα μού δίνει όλη την έμπνευση που χρειάζομαι και την αγαπώ. Είναι η πόλη όπου μεγάλωσα και μέσα μου νιώθω με κάποιον τρόπο πως είναι και η πόλη που με θυμάται…
Της Χριστίνας Ελευθεράκη
Η ιστοσελίδα του Ίωνα Δικαιάκου https://ionportraits.gr/
