Ζητά επέκταση αρχαιολογικού χώρου και ζώνη προστασίας Α’ σε έκταση 790 στρεμμάτων
Καταιγίδα αντιδράσεων φέρνει στην περιοχή της Δυτικής Μάνης και ειδικότερα της Καρδαμύλης, εισήγηση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας που έχει κατατεθεί στο υπουργείο Πολιτισμού για αναοριοθέτηση, οριστική οριοθέτηση και καθορισμό ζωνών προστασίας Α΄ του αρχαιολογικού χώρου της Καρδαμύλης.
Η πρόταση της ΕΦΑ για οριοθέτηση του χώρου σε μια έκταση 790 στρεμμάτων και, μάλιστα, στη ζώνη προστασίας Α, θα φέρει πολλές απαγορεύσεις και εμπόδια σε έργα, με πρώτη και πιο βασική την απαγόρευση έκδοσης οποιασδήποτε οικοδομικής άδειας.
Σύμφωνα με τον ορισμό για τη «ζώνη προστασίας Α΄», είναι η γεωγραφική έκταση στο άμεσο περιβάλλον ενός μεμονωμένου ακινήτου μνημείου ή συνόλου ακινήτων μνημείων που περιέχεται σε μία κήρυξη αρχαιολογικού χώρου, που έχει χαρακτήρα απόλυτης προστασίας, εντός της οποίας περιορίζεται και (συνήθως) απαγορεύεται πλήρως η δόμηση, καθώς και οι διάφορες άλλες ανθρωπογενείς δραστηριότητες.
Η περιοχή της Καρδαμύλης, που περιλαμβάνεται στην πρόταση της ΕΦΑ για να ενταχθεί σε καθεστώς Ζώνης Προστασίας Α΄, αφορά στη νήσο Μερόπη, την περιοχή νότια του οικισμού Καρδαμύλης (περιοχή Βάρδια- Ξεμόνι Δημητρέων) και βόρεια και ανατολικά του οικισμού Καρδαμύλης έως τον οικισμό Αγίας Σοφίας.
Ήδη, σε πρόσφατη συνεδρίασή του το Δημοτικό Συμβούλιο Δυτικής Μάνης, γνωμοδότησε αρνητικά γι’ αυτή την προοπτική και ετοιμάζει κινήσεις ενημέρωσης του κόσμου, αλλά και της ηγεσίας του υπουργείου, για να το αποτρέψει.
Οι περιοχές
Στη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου αναλυτική παρουσίαση και τεκμηρίωση γιατί δεν πρέπει να εφαρμοσθεί κάτι τέτοιο, έκανε τοπογράφος μηχανικός της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου. «Συνολικά, μιλάμε για μια έκταση 800 στρεμμάτων, όπου, εφόσον αυτή η εισήγηση της Εφορείας Αρχαιοτήτων εγκριθεί, δε θα μπορεί κανείς να βγάλει οικοδομική άδεια. Ακόμα και οι υφιστάμενες εγκρίσεις έχουν, ίσως, ένα πρόβλημα σε αυτό», παρατήρησε αρχικά, για να προσθέσει «ότι μέσα στη ζώνη του αδομήτου, σχεδόν, δεν υπάρχει κανένας αρχαιολογικός χώρος, οπότε είναι κατά την προσωπική μου άποψη τελείως παράλογο, ενώ δεν υπάρχουν μνημεία αυτό να θεωρείται ως “ζώνη αδομήτου”. Πόσο δε μάλλον, η περιοχή που προστίθεται και δεν έχει κανένα μνημείο καταγεγραμμένο».
Σύμφωνα με την εισήγηση της Τεχνικής Υπηρεσίας, ο αρχαιολογικός χώρος της Καρδαμύλης οριοθετήθηκε προσωρινά με ΦΕΚ το 2009. Σε αυτόν περιλαμβάνεται ο κυρίως οικισμός της Καρδαμύλης (Άνω/ Παλαιά και Κάτω Καρδαμύλη), τμήμα του οικισμού της Αγίας Σοφίας στα βόρεια, καθώς και ο οικισμός του Πετροβουνίου στα βορειοανατολικά, εκτός από ένα μικρό τμήμα στο ανατολικό άκρο του.
Περαιτέρω, η ευρύτερη περιοχή έχει χαρακτηριστεί ως τοπίο ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους και ιστορικού τόπου, ενώ τμήμα της περιλαμβάνεται σε Ζώνη Ειδικής Προστασίας του δικτύου Natura 2000.
Τώρα, με την εισήγησή της η Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας προτίθεται να προχωρήσει στη διόρθωση και επέκταση των προσωρινώς καθορισμένων ορίων με την αναοριοθέτηση, την οριστική οριοθέτηση και τον καθορισμό ζωνών προστασίας Α΄ του αρχαιολογικού χώρου.
Σύμφωνα με την εισήγηση της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου, οι βασικές διαφοροποιήσεις σε σχέση με την προσωρινή οριοθέτηση αφορούν στα ακόλουθα:
1. Την προτεινόμενη αναοριοθέτηση/ επέκταση του αρχαιολογικού χώρου με την ένταξη, στο σύνολό του, του οικισμού της Αγίας Σοφίας, καθώς και τμήματος βόρεια του μέχρι το φαράγγι του Βυρού.
2. Τον καθορισμό τριών Ζωνών Προστασίας Α΄, ως περιοχές απολύτου προστασίας, εντός του αρχαιολογικού χώρου, για τις οποίες, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα, απαγορεύεται παντελώς η δόμηση. Οι προτεινόμενες αυτές Ζώνες, συνολικής επιφάνειας 790 στρεμμάτων, αφορούν στη νήσο Μερόπη, την περιοχή νότια του οικισμού Καρδαμύλης (περιοχή Βάρδια- Ξεμόνι Δημητρέων) και βόρεια και ανατολικά του οικισμού Καρδαμύλης έως τον οικ. Αγίας Σοφίας.
«Αλυσιτελής και επιζήμιος»
Αναλύοντας την αρχή της αναλογικότητας, η Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου επισημαίνει ότι «ενδεικτικό της κατάφωρης παραβίασης της αρχής της αναλογικότητας είναι ότι στην περιοχή αναοριοθέτησης (η οποία είναι και ζώνη απολύτου προστασίας) πέριξ του οικισμού Αγία Σοφία, σύμφωνα με το τοπογραφικό διάγραμμα της ΕΦΑ Μεσσηνίας, δεν περιλαμβάνεται κανένα καταγεγραμμένο μνημείο, με το ίδιο να ισχύει και για μία μεγάλη έκταση βορειοανατολικά από τον προ του ’23 οικισμό της Καρδαμύλης έως και τα όρια του οικισμού της Αγίας Σοφίας.
Επομένως, σύμφωνα με αυτά προκύπτει ότι:
•Σήμερα η τουριστική και οικιστική ανάπτυξη της περιοχής, με πολλαπλά οικονομικά και όχι μόνο οφέλη για τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής, αναπτύσσεται σεβόμενη απόλυτα το περιβάλλον και την πολιτιστική και αρχαιολογική κληρονομιά του τόπου, ώστε ουδεμία επιρροή έχουν στα μνημεία που επιχειρείται να διαφυλαχθούν με την οριστική οριοθέτηση της Ζώνης Προστασίας Α’. Αντιθέτως, η ανάπτυξη αυτή επιτεύχθηκε με την ανάδειξη του ιστορικού αυτού τόπου σε συνδυασμό με το φυσικό του κάλλος.
•Με τη θέσπιση Ζώνης Προστασίας Α’ περιορίζεται υπέρμετρα το συνταγματικό δικαίωμα των κατοίκων στην ιδιοκτησία, καθώς και η τουριστική και οικονομική ανάπτυξη του τόπου. Τα μειονεκτήματα, δε, πληθαίνουν αν αναλογιστεί κανείς πως ένας τόσο αυστηρός περιορισμός θα έχει ως αποτέλεσμα την ακαριαία παύση της ανάπτυξης των οικισμών, τα δε μνημεία που επιχειρείται να προστατευθούν θα βρεθούν να κοσμούν ερημωμένους οικισμούς.
•Λόγω του ιδιαίτερου καθεστώτος που διέπει την περιοχή, οποιαδήποτε δραστηριότητα (δόμηση, τουριστική εκμετάλλευση κ.λπ.) βρισκόταν και βρίσκεται υπό την επίβλεψη της αρμόδιας Αρχαιολογικής Υπηρεσίας (Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας). Έτσι, λοιπόν, είχε παγιωθεί η πεποίθηση στους διοικούμενους, αλλά και τους οικείους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, πως με βάση αυτό το καθεστώς θα σχεδίαζαν την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη της περιοχής.
•Οι δύο συνταγματικά και νομολογιακά κατοχυρωμένες αρχές της χρηστής διοίκησης και της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης του διοικουμένου προς τη διοίκηση παραβιάζονται κατάφωρα για τους διοικούμενους που αναπτύσσουν τα δικαιώματα και τα συμφέροντά τους στην περιοχή, καθώς η παγίωση για μία και πλέον δεκαπενταετία της υφιστάμενης κατάστασης τους έχει επιτρέψει να προγραμματίσουν την ανάπτυξη των επιχειρηματικών και βιοποριστικών αναγκών τους στην ήδη οριοθετημένη ζώνη.
Η επαναοριοθέτηση της ζώνης αυτής θα πλήξει βαθύτατα τα συμφέροντα των διοικουμένων και, κατ’ επέκταση, του τόπου, με αποτέλεσμα να διαφαίνεται καθαρώς ότι η όποια αλλαγή της ζώνης οριοθέτησης είναι αντίθετη στην επιβεβλημένη ορθολογική δράση της διοίκησης
•Δημιουργούνται πρακτικά ζητήματα που αφορούν στη ζωή των μόνιμων δημοτών από τη στιγμή που στην περιοχή υφίστανται χρήσεις του Δήμου που δυνητικά μια απόφαση για αδόμητη ζώνη θα ήταν επιζήμια, δεδομένου ότι σε αυτές περιλαμβάνονται:
-Δημοτικό και αγροτικό οδικό δίκτυο
-Αγωγοί ύδρευσης
-Το κοιμητήριο του οικισμού Αγία Σοφία
-Ο λιμενίσκος του Αγίου Ιωάννη στην Καρδαμύλη
-Η υπό μελέτη από την Περιφέρεια Πελοποννήσου νέα χάραξη της 1ης Επαρχιακής Οδού Καλαμάτας- Αρεόπολης.
Επιπλέον, υπάρχουν πολλές ιδιωτικές υφιστάμενες εγκαταστάσεις και χρήσεις, όπως κατοικίες, καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος και τουριστικά καταλύματα που είναι αλληλένδετες με την εξυπηρέτηση των επισκεπτών της περιοχής και, κατ’ επέκταση, με τις προοπτικές ανάπτυξής της. Θα δημιουργηθεί, δηλαδή, το παράδοξο, ενώ το ζητούμενο είναι η προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς του αρχαιολογικού χώρου της Καρδαμύλης, να τεθούν σοβαρά εμπόδια για τη δημιουργία των απαραίτητων υποδομών για την υποστήριξη του σκοπού αυτού.
Συμπερασματικά, καταδεικνύεται ότι ο καθορισμός ζωνών απολύτου προστασίας είναι αλυσιτελής και επιζήμιος για την αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής και, μάλιστα, χωρίς να θεμελιώνεται σε επαρκή στοιχεία, καθώς ουδέποτε κοινοποιήθηκε στο Δήμο Δυτικής Μάνης η αρχαιολογική έρευνα πεδίου που είναι απαραίτητη για την επικείμενη επανοριοθέτηση.
Επιπλέον, δεν έχει προηγηθεί επίσημος καθορισμός ορίων των προ ’23 οικισμών Καρδαμύλης, Πετροβουνίου και Αγίας Σοφίας, όπως ορίζεται από τις διατάξεις του Ν. 4858/2021.
Σε κάθε περίπτωση, η οριοθέτηση κρίνεται αναγκαία δεδομένου ότι τμήμα του προ ’23 οικισμού της Καρδαμύλης εντάσσεται σε ζώνη απολύτου προστασίας, ενώ και οι ζώνες απολύτου προστασίας πέριξ των οικισμών Αγία Σοφία και Πετροβούνι συνδέονται άμεσα με τα όρια αυτών».
Εν κατακλείδι, η Τεχνική Υπηρεσία εισηγείται αρνητικά για τις προτάσεις της ΕΦΑ και κρίνει ως ωφέλιμο, αντί της πλήρους απαγόρευσης της δόμησης, τη θεσμοθέτηση ειδικών περιορισμών στη δόμηση και στα μορφολογικά στοιχεία των κτηρίων και γενικά των κατασκευών στις περιοχές αυτές, όπου κατά περίπτωση αυτό κρίνεται αναγκαίο.
Αρνητική απόφαση του Δ.Σ.
Κατά την πρόσφατη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Δυτικής Μάνης, όλες οι παρατάξεις τάχθηκαν κατά μιας τόσο ακραίας οριοθέτησης.
Ο αρμόδιος αντιδήμαρχος που εισηγήθηκε το θέμα, Δημήτρης Χρηστέας, μίλησε για μια θέληση τα τελευταία χρόνια της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας να τερματίσει την ανέγερση κατοικιών στη Μάνη, υπογραμμίζοντας ότι η «ζώνη αδόμητου» αχρηστεύει τις περιουσίες του κόσμου.
Καθώς δε το θέμα είναι πολύ σοβαρό και ο Δήμος δεν έχει δικαιοδοσία, ανατέθηκε σε δικηγορική εταιρεία στην Αθήνα να παρακολουθεί τη διαδικασία, να κάνει ενστάσεις και μέχρι την τελική απόφαση της υπουργού να εξαντληθεί κάθε μέσο για να αποτραπεί.
Μάλιστα, είπε ότι ο ίδιος ενημέρωσε την υπουργό Πολιτισμού για το θέμα και θα υπάρχει ένας δίαυλος επικοινωνίας.
Ο δήμαρχος Δυτικής Μάνης, Γιώργος Χιουρέας, τόνισε πως δεν είναι πρόβλημα μόνο της Καρδαμύλης και «ότι, αν περάσει αυτό, ανοίγουν οι ασκοί του Αιόλου και για άλλα χωριά».
Κατά τη συζήτηση που ακολούθησε, ειπώθηκε πως πρέπει να υπάρξει ευρεία ενημέρωση του κόσμου κι αν χρειασθεί, δυναμικές αντιδράσεις.
Τελικά, ομόφωνα το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισε:
-Γνωμοδοτεί αρνητικά και απορρίπτει τις προτάσεις της ΕΦΑ Μεσσηνίας ως προς την προτεινόμενη αναοριοθέτηση- επέκταση του αρχαιολογικού χώρου και την καθολική απαγόρευση της δόμησης στη Ζώνη Α΄. Θεωρείται δε ωφέλιμο, αντί της πλήρους απαγόρευσης της δόμησης και πάντα με γνώμονα την προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, τη θεσμοθέτηση ειδικών περιορισμών στη δόμηση και στα μορφολογικά στοιχεία των κτηρίων και γενικά των κατασκευών στις περιοχές αυτές, όπου κατά περίπτωση αυτό κρίνεται αναγκαίο.
-Εισηγείται ότι: αναλογικότερο και επωφελέστερο μέτρο θα ήταν ο περιορισμός των γεωγραφικών ορίων της νέας ζώνης προστασίας και αν αυτό δεν καθίσταται δυνατό, η θέσπιση τουλάχιστον δυνατότητας δόμησης υπό όρους (Ζώνη Προστασίας Β’), κάτι το οποίο εναρμονίζεται με τις ανάγκες των κατοίκων και τις προοπτικές βιώσιμης ανάπτυξης του Δήμου Δυτικής Μάνης.
Γνωμοδότηση νομικού συμβούλου
Στην απόφαση του συμβουλίου ελήφθη υπόψη και η γνωμοδότηση του Δικηγορικού Γραφείου Κ. Κωστόπουλος & Συνεργάτες Δικηγορική Εταιρεία, όπου έχει αναθέσει την υπόθεση ο Δήμος.
Στη γνωμοδότηση αρχικά αναφέρεται ότι η συγκεκριμένη αναοριοθέτηση/επέκταση των ορίων του αρχαιολογικού χώρου, η οριστική οριοθέτησή του και ο καθορισμός Ζωνών Προστασίας Α΄ προσκρούουν στις δύο ειδικότερες εκφάνσεις της αρχής της αναλογικότητας, την αρχή της αναγκαιότητας και την αναλογικότητα υπό στενή έννοια.
«Η οριστική αναοριοθέτηση/επέκταση των ορίων του αρχαιολογικού χώρου βάλλει ευθέως κατά της αρχής της αναλογικότητας εν στενή εννοία. Και αυτό, διότι επιβάλλει την ύπαρξη σχέσης μεταξύ του συγκεκριμένου διοικητικού μέτρου και του επιδιωκόμενου σκοπού. Εν προκειμένω, με τη θέσπιση Ζώνης Προστασίας Α’ περιορίζεται υπέρμετρα το συνταγματικό δικαίωμα των κατοίκων της κοινότητας στην ιδιοκτησία, καθώς και η τουριστική και οικονομική ανάπτυξη του τόπου. Τα μειονεκτήματα, δε, πληθαίνουν, αν αναλογιστεί κανείς πως ένας τόσο αυστηρός περιορισμός θα έχει ως αποτέλεσμα την ακαριαία παύση της ανάπτυξης των οικισμών, τα δε μνημεία που επιχειρείται να προστατευθούν θα βρεθούν να κοσμούν ερημωμένους οικισμούς. Θα οδηγηθούμε αναμφίβολα στο παράδοξο, το μέτρο που επιχειρεί να προστατεύσει την πολιτιστική κληρονομιά, εν τέλει θα την καταστήσει άνευ αντικειμένου: ποιος θα μπορεί να θαυμάζει τα ευρήματα μιας άλλης εποχής αν κανείς δε στρέφει πια το ενδιαφέρον του, τουριστικά και οικονομικά, στους εν λόγω οικισμούς;», αναφέρεται σε αυτήν.
Ακολούθως επισημαίνεται ότι τα τελευταία χρόνια ο Δήμος Δυτικής Μάνης και ειδικότερα η περιοχή της Καρδαμύλης, έχει γνωρίσει μεγάλη τουριστική ανάπτυξη με πολλαπλά οικονομικά, και όχι, μόνο οφέλη για την ευρύτερη περιοχή και τους κατοίκους της.
Εξηγώντας τι σημαίνει αυτή η πρόταση της ΕΦΑ, σημειώνει:
«Εντός του αρχαιολογικού χώρου δε θα επιτρέπεται χωρίς άδεια της αρμόδιας Αρχαιολογικής Υπηρεσίας ή άλλων οργάνων του ΥΠΠΟ οποιοδήποτε έργο, όπως διάνοιξη νέων οδών, διαπλάτυνση ή ασφαλτόστρωση των υφισταμένων, κατασκευή ή οποιαδήποτε αλλοίωση του εδάφους, καθώς και οποιαδήποτε επέμβαση, για την οποία απαιτείται ή δεν απαιτείται έγκριση της αρμόδιας πολεοδομικής αρχής. Επίσης, δε θα επιτρέπεται η επέκταση οικισμού ή ζώνης παραγωγικής δραστηριότητας ή άλλης μορφής χωροταξική ή πολεοδομική ζώνη χωρίς την έγκριση του ΥΠΠΟ. Ενδεικτικό της κατάφωρης παραβίασης της αρχής της αναλογικότητας είναι ότι στην περιοχή αναοριοθέτησης (η οποία είναι και ζώνη απολύτου προστασίας) πέριξ του οικισμού Αγία Σοφία, σύμφωνα με το τοπογραφικό διάγραμμα της ΕΦΑ Μεσσηνίας, δεν περιλαμβάνεται κανένα καταγεγραμμένο μνημείο.
Το ίδιο ισχύει και για μία μεγάλη έκταση βορειοανατολικά από τον προ του ’23 οικισμό της Καρδαμύλης έως και τα όρια του οικισμού της Αγίας Σοφίας. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την παύση οποιωνδήποτε αναπτυξιακών έργων που θα μπορούσαν δυνητικά να βοηθήσουν στην τόνωση της οικονομίας της περιοχής».
Και το δικηγορικό γραφείο αποφαίνεται ότι αναλογικότερο και επωφελέστερο μέτρο θα ήταν ο περιορισμός των γεωγραφικών ορίων της νέας ζώνης προστασίας και αν αυτό δεν καθίσταται δυνατό, η θέσπιση τουλάχιστον δυνατότητας δόμησης υπό όρους (Ζώνη Προστασίας Β’), κάτι το οποίο εναρμονίζεται με τις ανάγκες των κατοίκων και τις προοπτικές βιώσιμης ανάπτυξης του Δήμου Δυτικής Μάνης.
Της Βίκυς Βετουλάκη
