Ο Ελβετός πρέσβης Στέφαν Έστερμαν και η εκπρόσωπος της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού Ειρήνη Φρεζάδου μιλούν για το ελληνοελβετικό εγχείρημα να «ξαναμπεί στις ράγες» ο ιστορικός Σιδηρόδρομος του Τρικούπη.
Πριν από δύο μήνες, ο Ελβετός Πρέσβης στην Αθήνα, Στέφαν Εστερμαν και ο Φιλέλληνας καθηγητής Μπερντ Σολ, ένας από τους σημαντικότερους χωροτάκτες της Ελβετίας, περπάτησαν πλάι στις «σιωπηλές» γραμμές του Σιδηροδρόμου της Πελοποννήσου. Από τον σταθμό Φίχτι στις Μυκήνες μέχρι τον σταθμό της Νεμέας στην Κόρινθο, διένυσαν μαζί 40 χλμ. σταματώντας ανά λίγα μέτρα για να εξετάσουν τη σιδηροδρομική γραμμή που για πολλές δεκαετίες συνέδεε τις πόλεις και τα χωριά της Πελοποννήσου.
Από το 2011 -όταν ο Σιδηρόδρομος σταμάτησε να λειτουργεί- είναι η πρώτη φορά που μια δυναμική προσπάθεια έχει μπει «σε τροχιά» για την επανεκκίνησή του. Πίσω από το εγχείρημα, βρίσκεται μια ελληνοελβετική πρωτοβουλία, με κύριους εμπλεκόμενους την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) και την Πρεσβεία της Ελβετίας στην Ελλάδα. Ο Στέφαν Εστερμαν, μιλά στην «Κ» για το ενδιαφέρον του ίδιου και των συμπατριωτών του να ζωντανέψουν σταδιακά τον ιστορικό «Σιδηρόδρομο του Τρικούπη» στην Πελοπόννησο.
«Όταν ήρθα στην Ελλάδα τον Σεπτέμβριο του 2022, οι πρώτες εκδρομές το Σαββατοκύριακο με οδήγησαν στην Πελοπόννησο. Μαζί με τις υπέροχες παραλίες, τα γραφικά ορεινά χωριά και τα -παγκοσμίου φήμης- ιστορικά μνημεία, πολύ γρήγορα ανακάλυψα τα ίχνη του παλαιού Σιδηροδρόμου της Πελοποννήσου. Εβλεπα εδώ μια γραμμή που ξαφνικά διασταυρώνεται με τον δρόμο, πιο πέρα ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο σταθμού κι αυτό μού κέντρισε αμέσως την περιέργεια», λέει ο κ. Εστερμαν, τονίζοντας πως όταν η ΕΛΛΕΤ πλησίασε τον ίδιο για να ζητήσει τη στήριξή του στον σχεδιασμό αναβίωσης του Σιδηροδρόμου, εκείνος είχε ήδη έτοιμη την απάντησή του.
«Κατάλαβα αμέσως πως αυτό είναι κάτι που ενδείκνυται για έναν Ελβετό Πρέσβη. Εμείς οι Ελβετοί έχουμε παντού σιδηρόδρομους. Μεγαλώνουμε μαζί τους και είναι μέρος της καθημερινότητάς μας. Ο σιδηρόδρομος φέρνει τους ανθρώπους κοντά, προκαλεί συζητήσεις και συναισθήματα. Και φυσικά, έχουμε και μια σιδηροδρομική βιομηχανία που προσφέρει τις πιο σύγχρονες, εξειδικευμένες λύσεις. Αυτή είναι και η “κρυφή επιχειρηματική μου ατζέντα”, για να το πω έτσι!»
Σταδιακή επαναλειτουργία με προτεραιότητα την ασφάλεια
Ζητούμενο, σε αυτήν τη φάση του σχεδιασμού, είναι να προχωρήσει μία μελέτη σκοπιμότητας η οποία θα συνοδεύεται από ένα εφικτό επιχειρηματικό σχέδιο, ώστε να γίνει η σταδιακή επαναλειτουργία του Σιδηροδρόμου και να επιτευχθεί η ασφάλεια και η βιωσιμότητα. Πρώτος στόχος είναι να ξανασφυρίξει το τρένο από την Κόρινθο μέχρι την Τρίπολη. Ο Ελβετός Πρέσβης μετά την αυτοψία που έκανε με τον καθηγητή του Τεχνολογικού Ινστιτούτου Ζυρίχης Μπερντ Σολ, καταλήγει στο συμπέρασμα πως το υπάρχον σιδηροδρομικό δίκτυο βρίσκεται σε καλή κατάσταση.
«Κάποιες στιγμές στη διαδρομή, είχαμε την εντύπωση ότι το μόνο που χρειάζεται είναι να κοπούν μερικοί θάμνοι και τα τρένα θα μπορούσαν να ξεκινήσουν ξανά. Φυσικά γνωρίζουμε ότι δεν είναι η ίδια κατάσταση παντού. Ωστόσο, συνειδητοποιήσαμε ένα πράγμα: η υπάρχουσα υποδομή έχει ήδη τεράστια αξία από μόνη της. Αν η γραμμή χρειαζόταν να κατασκευαστεί από το “μηδέν” μέσα στο παρθένο τοπίο, θα έπρεπε να δαπανηθούν εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ. Επομένως, θα είναι οικονομικά ανεύθυνο και άσκοπο να μην αξιοποιηθεί αυτή η υποδομή και να αφεθεί στην παρακμή».
«Είναι σαφές ότι για εμάς η επαναλειτουργία του σιδηροδρόμου έχει νόημα στη μοναδική περίπτωση που είναι οικονομικά βιώσιμη». -Στέφαν Εστερμαν, Ελβετός Πρέσβης στην Ελλάδα.
Οι Ελβετοί, επισημαίνει ο κ. Εστερμαν στην «Κ», γνωρίζουν την αξία των σιδηροδρόμων για τον τουρισμό και τον τρόπο με τον οποίο οι τοπικές επιβατικές μεταφορές μπορούν να συνεισφέρουν σε αυτόν.
«Ως σιδηροδρομική χώρα, έχουμε μεγάλη εμπειρία στη λειτουργία σιδηροδρόμων, ιδιαίτερα σε ορεινές περιοχές. Και γνωρίζουμε ότι η στενή σιδηροτροχιά δεν αποτελεί μειονέκτημα, αλλά ότι μπορεί να λειτουργήσει πολύ αποτελεσματικά. Αυτήν την εμπειρία και τεχνογνωσία θα θέλαμε να μοιραστούμε με την Ελλάδα, φέρνοντας σε επαφή όλους τους εμπλεκόμενους φορείς ώστε να τούς υποστηρίξουμε στον σχεδιασμό».
Ο ίδιος, πάντως, ξεκαθαρίζει: «Είναι σαφές ότι για εμάς η επαναλειτουργία του σιδηροδρόμου έχει νόημα στη μοναδική περίπτωση που είναι οικονομικά βιώσιμη».
«Μουσείο» ενταγμένο στη φύση
Η προσπάθεια της αναβίωσης πηγαίνει αρκετά χρόνια πίσω, στο 2016, όταν σε μία έρευνα η οποία εκείνη την περίοδο «έτρεχε» από το Πολυτεχνείο της Ζυρίχης σε συνεργασία με το ΕΜΠ και το Πανεπιστήμιο Πατρών για τη σιδηροδρομική σύνδεση της Πάτρας, ήρθε στο προσκήνιο ο ανενεργός σιδηρόδρομος της Πελοποννήσου.
«Ανακαλύψαμε το κρυμμένο “διαμάντι”», λέει στην «Κ» η Ειρήνη Φρεζάδου, αρχιτέκτων – πολεοδόμος που εκείνη την περίοδο συντόνιζε τα τρία πανεπιστήμια για τη διεξαγωγή της έρευνας και μάς εξηγεί:
«Έχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά τα οποία κάνουν έναν σιδηρόδρομο μοναδικό τόσο για επιβατική όσο και για τουριστική χρήση. Αποτελεί ένα Μουσείο πολιτιστικής και βιομηχανικής κληρονομιάς, ενταγμένο με μοναδικό τρόπο στην υπέροχη φύση της Πελοποννήσου. Διασχίζει πολλούς ιστορικούς τόπους, περνώντας από τα πεδία μαχών του 1821, ενώ συνδέει τα δύο Μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, τις Μυκήνες και την Ολυμπία. Διασχίζει ακόμη τα καταπληκτικά, οινοποιητικά χωριά τη Νεμέας, ενώ η κατασκευή και η αρχιτεκτονική των σταθμών του σε συνδυασμό με τη φύση που τον περιβάλλουν, τον καθιστούν από μόνο του ένα σημαντικό Μνημείο», επισημαίνει η κ. Φρεζάδου η οποία είναι μέλος του δ.σ. της ΕΛΛΕΤ και συντονίστρια της Ελληνο-ελβετικής πρωτοβουλίας για την επαναλειτουργία του Σιδηροδρόμου στην Πελοπόννησο.
Το 2020, η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, επανενεργοποίησε την ιδέα, που εντωμεταξύ είχε «παγώσει», εντάσσοντάς την στις προτάσεις της με αφορμή την επέτειο των 200 ετών από την Επανάσταση του ’21. Η ιδέα ήταν (και παραμένει) -παράλληλα με την επανεκκίνηση του σιδηροδρόμου- να λειτουργήσει, σε κάθε σταθμό, ένα μικρό μουσείο με την ιστορία κάθε τόπου από την αρχαιότητα και τα βυζαντινά χρόνια μέχρι το 1821, καθώς και μια «γωνιά» έκθεσης και πώλησης των τοπικών προϊόντων κάθε περιοχής. Πρόκειται, άλλωστε, για έναν ιστορικό σιδηρόδρομο στον οποίο είχε βάλει τη «σφραγίδα» του τον 19ο αιώνα ο Χαρίλαος Τρικούπης.
«Με αυτόν τον Σιδηρόδρομο, ο Τρικούπης μπόρεσε να συνδέσει τους σιτοβολώνες της Πελοποννήσου, το οροπέδιο των Καλαβρύτων και της Τρίπολης, με τις πόλεις και τα χωριά. Τόλμησε και μπήκε στον ορεινό όγκο, έκανε αυτές τις πανέμορφες πέτρινες γέφυρες του Μάναρη και της Μάκρης και άλλες πολλές μικτής κατασκευής, με σκοπό να ταΐσει τη φτωχή Ελλάδα μέσα στον ορεινό όγκο της Πελοποννήσου, συνδέοντας μεταξύ τους τα ορεινά χωριά», τονίζει η κ. Φρεζάδου επισημαίνοντας την ανάγκη αυτοί οι σταθμοί να λειτουργήσουν ως «φάροι» επανεκκίνησης της κοινωνικής και οικονομικής συνοχής κάθε τόπου.
«Υπάρχουν πανέμορφα ορεινά χωριά τα οποία είναι σχεδόν εγκαταλελειμμένα. Θα μπορούσαν να επιστρέψουν σε αυτά νέοι άνθρωποι, να ξαναζωντανέψουν την περιοχή και ταυτόχρονα να λυθεί με αυτόν τον τρόπο και το συγκοινωνιακό πρόβλημα της περιοχής. Ιδίως το Ναύπλιο έχει “πνιγεί” στο ΙΧ. Σκεφθείτε πόσο μεγάλο κίνητρο θα είναι για τους επισκέπτες, Ελληνες και ξένους, να παίρνουν τον προαστιακό και στη συνέχεια να μετεπιβιβάζονται στον σιδηρόδρομο της Πελοποννήσου για να ζήσουν μια τέτοια εμπειρία».
«Χρήματα που κοιμούνται και σκουριάζουν»
Οι Ελβετοί έχουν αποτιμήσει την αξία του Σιδηροδρόμου στα 2 δισ. ευρώ, ενώ από το 2009 έχουν επενδυθεί, όπως υπενθυμίζει η κ. Φρεζάδου, 80 εκατομμύρια ευρώ για την ανακαίνιση της γραμμής από την Κόρινθο μέχρι την Καλαμάτα.
«Είναι χρήματα που κοιμούνται και σκουριάζουν. Για να μην πεταχτούν, πρέπει η επαναλειτουργία να προχωρήσει γρήγορα», τονίζει η ίδια υπενθυμίζοντας την πρόταση της Προέδρου της ΕΛΛΕΤ Λυδίας Καρρά στην εκδήλωση που έγινε στις αρχές Δεκεμβρίου στο Ναύπλιο και αποτέλεσε το 2ο βήμα της ελληνοελβετικής πρωτοβουλίας (το πρώτο ήταν τον Μάρτιο του ’24) να συγχρηματοδοτηθεί η Μελέτη σκοπιμότητας μέσω crowdfunding, ώστε το τρένο στην Πελοπόννησο να μπορέσει να «ξανασφυρίξει» σύντομα.
Ενδεικτικό των επιπτώσεων που είχε η παύση της λειτουργίας του Σιδηροδρόμου το 2011 είναι η δημογραφική «κατάρρευση» με την οποία ήρθαν αντιμέτωπα χωριά όπως αυτό στα Φίχτια, σε μικρή απόσταση από τις Μυκήνες.
«Κατά τη μυκηναϊκή περίοδο υπήρξε ένα πολύ σημαντικό χωριό διότι βρισκόταν στο πέρασμα προς τον αργολικό κάμπο. Ήταν ένα μέρος το οποίο και στη σύγχρονη εποχή “ανθούσε” μέχρι το 2010. Στην απογραφή του 2011, όμως, το 18% του πληθυσμού το είχε ήδη εγκαταλείψει», μάς λέει η Ειρήνη Φρεζάδου και αναφέρεται στον ενθουσιασμό που εκφράζεται από ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας της Πελοποννήσου στην προοπτική της επαναλειτουργίας του σιδηροδρόμου.
«Στην ΕΛΛΕΤ είμαστε πεπεισμένοι για τη βιωσιμότητα του εγχειρήματος. Εχουμε ήδη κάνει μία προεργασία σε συνεργασία με τους Ελβετούς εμπειρογνώμονες και ελπίζουμε να υλοποιηθεί η υπόσχεση που δόθηκε πρόσφατα από τους εμπλεκόμενους φορείς στην εκδήλωση του Ναυπλίου να εξετάσουν τις δυνατότητες χρηματοδότησης της μελέτης σκοπιμότητας», τονίζει η ίδια και προσθέτει: «Σε αυτό το εγχείρημα, έχουμε ως πρότυπο τον ελβετικό Ρετιανό σιδηρόδρομο Αλμπούλα και Μπερνίνα, έναν ιστορικό σιδηρόδρομο που περνά μέσα από ένα υπέροχο αλπικό τοπίο και έχει κηρυχθεί Μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO».
«Το τρένο θα είναι “φορτωμένο” με ιστορία και κληρονομιά και ταυτόχρονα θα λειτουργεί με τις πιο σύγχρονες τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένης της “πράσινης” κίνησης υδρογόνου. Τι θα μπορούσε να κάνει την Ελλάδα να λάμψει περισσότερο από αυτό;»
Για τον Ελβετό Πρέσβη στην Αθήνα, το εγχείρημα να αναβιώσει ο ιστορικός σιδηρόδρομος στενής γραμμής του Τρικούπη είναι πιο επίκαιρο από ποτέ.
«Για τους επισκέπτες της Πελοποννήσου, το τρένο θα αποτελούσε ένα μοναδικό σημείο πώλησης: τα παγκοσμίου φήμης αξιοθέατα της Πελοποννήσου θα συνδέονταν με έναν ιστορικό σιδηρόδρομο. Το τρένο θα είναι “φορτωμένο” με ιστορία και κληρονομιά και ταυτόχρονα θα λειτουργεί με τις πιο σύγχρονες τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένης της “πράσινης” κίνησης υδρογόνου. Τι θα μπορούσε να κάνει την Ελλάδα να λάμψει περισσότερο από αυτό;»
Μαζί μας μοιράζεται τον χαρακτηρισμό που ο ίδιος επέλεξε για να περιγράψει τη σημερινή κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο σιδηρόδρομος.
«Περισσότερο από ποτέ, ο τουρισμός συνδέεται με την αφήγηση ιστοριών και με εμπειρίες. Ο σιδηρόδρομος της Πελοποννήσου προσφέρει τη δυνατότητα για μια μοναδική εμπειρία και “αφηγείται” μια σπουδαία ιστορία. Είναι η “Ωραία Κοιμωμένη” που περιμένει να την ξυπνήσουμε με ένα φιλί».
Κεντρική φωτογραφία: Ο Ελβετός Πρέσβης Στέφαν Εστερμαν (δεξιά) με την αρχιτέκτονα – πολεοδόμο Ειρήνη Φρεζάδου και τον Φιλέλληνα Ελβετό καθηγητή Μπερντ Σολ στις εγκαταλελειμμένες σιδηροδρομικές γραμμές της Πελοποννήσου.
Πηγή: Η Καθημερινή
