Είναι η κατάργηση των Πολεοδομιών ο τελικός στόχος της Πολιτείας; Σε αυτό το συμπέρασμα κατατείνουν οι κινήσεις που γίνονται συστηματικά τα τελευταία χρόνια: από τη σταδιακή αφαίρεση σχεδόν όλων των αρμοδιοτήτων τους, την «αυτοματοποίηση» της διαδικασίας έως τη δρομολογούμενη αφαίρεση της υπηρεσίας από τους Δήμους. Θα λύσει, όμως, η πλήρης ψηφιοποίηση και η συγκέντρωση των διάσπαρτων υπηρεσιών όλα τα προβλήματα – όταν δεν υπάρχουν έλεγχοι για το τι και πώς χτίζεται μετά; Δεν είναι ήδη ορατές οι συνέπειες της μετατροπής της οικοδομικής άδειας σε απλή οικοδομική «ενημέρωση»; Το ΤΕΕ θέλει τη μεταφορά της αρμοδιότητας από την αυτοδιοίκηση, οι Δήμοι αντιδρούν.
Το χρονικό
Οι Πολεοδομίες (ή υπηρεσίες δόμησης, όπως κάποια στιγμή μετονομάστηκαν) μέχρι το 2010 βρίσκονταν υπό τη σκέπη των Νομαρχιών. Με τον «Καλλικράτη» ορίστηκε ότι η αρμοδιότητα θα ανατεθεί στους Δήμους. Όμως, η χρονική σύμπτωση με την οικονομική κρίση ουσιαστικά, σύμφωνα με ρεπορτάζ του Γιώργου Λιάλιου στην “Καθημερινή”, υπέσκαψε το εγχείρημα: 15 χρόνια αργότερα, πολλές από τις παλιές «νομαρχιακές» υπηρεσίες εξακολουθούν να εξυπηρετούν και άλλους Δήμους, που δεν προχώρησαν στην ίδρυση και στελέχωση δικής τους υπηρεσίας.
Μέσα σε όλα αυτά και με επιχείρημα τη μείωση της γραφειοκρατίας, την ανεπάρκεια ή τη διαφθορά των Πολεοδομιών, το υπουργείο Περιβάλλοντος νομοθετεί αργά αλλά σταθερά στην κατεύθυνση της αφαίρεσης των αρμοδιοτήτων τους. Το σημαντικότερο βήμα ήταν η ηλεκτρονική έκδοση οικοδομικών αδειών, που προβλέφθηκε ήδη από το 2011, αλλά ξεκίνησε να εφαρμόζεται πλήρως το 2017-2018. Μέσω του συστήματος αυτού, οι άδειες εκδίδονται αυτόματα με ευθύνη μηχανικού, χωρίς να ελέγχονται από κανέναν (παρά μόνο στα «τυπικά»). Όπως και στην περίπτωση των νομιμοποιήσεων αυθαιρέτων, έτσι και στην «αυτόματη» έκδοση οικοδομικών αδειών, η Πολιτεία «αμέλησε» να κάνει έστω τους προβλεπόμενους δειγματοληπτικούς ελέγχους, με αποτέλεσμα η δόμηση να είναι ουσιαστικά ανεξέλεγκτη, με ελάχιστα «αναχώματα» νομιμότητας.
Για τον έλεγχο της δόμησης, το υπουργείο Περιβάλλοντος προέβλεψε το 2017 την ίδρυση «παρατηρητηρίων δόμησης» σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο. Τα παρατηρητήρια έμειναν στα χαρτιά. Δε λειτούργησαν ποτέ, καθώς η επόμενη κυβέρνηση εγκατέλειψε την ιδέα. Αντιστοίχως, το υπουργείο Περιβάλλοντος νομοθέτησε το 2022 (ν. 4954) τη δημιουργία Κεντρικής Υπηρεσίας Δόμησης, η οποία εκτός των άλλων θα αναλάμβανε το έργο των υποστελεχωμένων Δήμων της Αττικής, του βορείου και του νοτίου Αιγαίου. Ούτε αυτή έχει λειτουργήσει – το ΥΠΕΝ «διαρρέει» αυτές τις ημέρες ότι η υπηρεσία θα ενεργοποιηθεί και θα αναλάβει ενεργό δράση.
Παράλληλα, το υπουργείο Εσωτερικών ξεκίνησε διαδικασίες διαβούλευσης για το νέο Ενιαίο Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Μία από τις τέσσερις βασικές μεταρρυθμίσεις που προωθούνται είναι η μεταφορά των Πολεοδομιών από τους Δήμους στο υπουργείο Περιβάλλοντος. Τη μεταφορά προανήγγειλε και ο ίδιος ο υπουργός Θοδωρής Λιβάνιος από το βήμα του συνεδρίου της ΚΕΔΕ το Νοέμβριο: πολλές από τις αρμοδιότητες που μεταφέρθηκαν στο παρελθόν στους Δήμους, με την εξαίρεση των Πολεοδομιών, είναι στη σωστή κατεύθυνση, ανέφερε.
Ο δε γενικός γραμματέας Αστικού Σχεδιασμού, Ευθύμης Μπακογιάννης, αρχιτέκτονας των σχεδίων, έχει τοποθετηθεί στην επιτροπή που εξετάζει την αναδιαμόρφωση των αρμοδιοτήτων. Το ερώτημα είναι αν οι υπηρεσίες θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν αποκεντρωμένες, όπως έγινε λ.χ. με τη μεταφορά των δασαρχείων στο ΥΠΕΝ, ή σταδιακά θα «απορροφηθούν» από το κεντρικό υπουργείο, με τη «νεκρανάσταση» της κεντρικής υπηρεσίας.
Η άποψη του ΤΕΕ
Θα είναι αυτή η αλλαγή προς το καλύτερο; Ο πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου, Γιώργος Στασινός, απαντάει θετικά. Το ΤΕΕ (που έχει διττή υπόσταση, καθώς από τη μια θεωρείται ο τεχνικός σύμβουλος του κράτους, αλλά ταυτόχρονα από την άλλη είναι το συνδικαλιστικό όργανο των μηχανικών) έχει σταθερά την τελευταία δεκαετία υποστηρίξει τη μετάβαση αυτή, με τη δημιουργία και λειτουργία των απαραίτητων ψηφιακών υποδομών (όπως οι e-adeies για την ηλεκτρονική έκδοση οικοδομικών αδειών). «Θεωρώ ότι οι Πολεοδομίες πρέπει να πάνε στο ΥΠΕΝ ή, στη χειρότερη περίπτωση, στις Περιφέρειες. Στους Δήμους γίνεται μικροπολιτική – ο κάθε δήμαρχος είτε ασκεί πιέσεις στους υπαλλήλους είτε βγάζει ένα “εντέλλεσθε” (σ.σ. υποχρεωτική εντολή προς την υπηρεσία) και κάνει ό,τι θέλει. Ο εκάστοτε υπουργός Περιβάλλοντος δεν εξαρτάται από τα μικροσυμφέροντα της κάθε περιοχής», εκτιμά ο κ. Στασινός.
Αντιδρούν οι δήμαρχοι
Οι εκπρόσωποι της αυτοδιοίκησης, πάντως, διαβλέποντας την πρόθεση του υπουργείου, ετοιμάζονται για πόλεμο. Πάντως, να σημειωθεί ότι την πορεία κατάργησης κάθε δημοσίου ελέγχου στη δόμηση επιτάχυνε η αντίδραση των Δήμων στην υπόθεση των κινήτρων του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ).
