Αρκετοί γονείς θεωρούν τα κινητά babysitter και έτσι αφήνουν τα παιδιά τους εκτεθειμένα σε επικίνδυνα μονοπάτια
Παιδοψυχίατρος με τεράστια εμπειρία είναι η κυρία Καλλιόπη Προκοπάκη, η οποία έχει βρεθεί αντιμέτωπη με αμέτρητα περιστατικά, μιας και, μεταξύ άλλων, έχει εργαστεί ως διευθύντρια ΕΣΥ στο Παιδοψυχιατρικό Τμήμα του Ευαγγελισμού, ενώ τα τελευταία χρόνια λειτουργεί δικό της ιατρείο.
Μιλώντας κάποιος με γιατρούς ειδικότητας σαν την κα Προκοπάκη, μπορεί να αναπτύξει πολλά θέματα και να πάρει απαντήσεις που «καίνε» τους γονείς, όμως εμείς περιοριστήκαμε στη χρήση των οθονών από τα παιδιά, καθώς αυτό είναι και το θέμα που θα αναπτύξει σήμερα στην πόλη μας.
Ο λόγος στην ίδια:
-«Οθόνες και παιδιά» είναι το θέμα που θα αναπτύξετε σήμερα. Μιλήστε μας για αυτό…
Αρχικά πρέπει να κάνουμε μια διάκριση στις οθόνες, αφού υπάρχουν οι τηλεοράσεις, οι οθόνες των υπολογιστών και, φυσικά, των κινητών, με τα δύο τελευταία να εμπεριέχουν και το διαδίκτυο.
Στις πρώτες υπάρχουν οι ταινίες που βλέπει ένα παιδί, καθώς και το πρόγραμμα των καναλιών, ενώ στα άλλα το διαδίκτυο, όπου τα πράγματα είναι διαφορετικά, αφού μιλάμε για μια τεράστια ανεξερεύνητη χώρα που γοητεύει το νέο άνθρωπο και τα παιδιά. Όμως, εκεί υπάρχουν πάρα πολλοί κίνδυνοι.
Για τις οθόνες γενικά υπάρχουν κίνδυνοι τεκμηριωμένοι. Για παράδειγμα, η θέαση βίας προκαλεί βία και απευαισθητοποίηση στον πόνο των άλλων. Το συγκεκριμένο είναι ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα και έχει επιβεβαιωθεί τόσο από μελέτες πεδίου όσο και από πειράματα. Βέβαια, υπάρχουν κι άλλες επιπτώσεις, που συμβάλλουν και στην παχυσαρκία.
-Κάτι που προβληματίζει τους περισσότερους γονείς είναι το από πότε το παιδί τους μπορεί να δει μια οθόνη…
Είχαν εκδοθεί από την Αμερικανική Εταιρεία Παιδιατρικής συστάσεις για τη χρήση των οθονών στα παιδιά. Σε αυτές η χρήση για παιδιά κάτω των δύο ετών απαγορεύεται εντελώς. Δυστυχώς, όμως, είναι ένα συνηθισμένο θέαμα να βλέπω, τόσο σε εξωτερικούς χώρους όσο και στο σπίτι, να χρησιμοποιείται μια οθόνη ως babysitter.
Στην ηλικία κάτω των δύο ετών η μόνη χρήση που μπορεί να γίνεται στην οθόνη είναι το να μιλήσει το παιδί διαδικτυακά μέσω βιντεοκλήσης με κάποιον συγγενή. Ας πούμε με τον μπαμπά του που λείπει σε μια άλλη πόλη, με τη γιαγιά κ.λπ., αλλά μέχρι εκεί.
Μέχρι την ηλικία των πέντε η χρήση πρέπει να είναι πολύ περιορισμένη. Μόνο για εκπαιδευτικές χρήσεις ή για να δει κάτι, αλλά για πολύ λίγο.
Θέλω να σας πω ότι ένα μεγάλο πρόβλημα είναι τα κινούμενα σχέδια. Οι γονείς θεωρούν ότι το παιδί βλέπει κάτι για την ηλικία του, όμως τα κινούμενα σχέδια εμπεριέχουν πάρα πολλή βία, και τα παλαιότερα, αλλά τα καινούργια πολύ περισσότερο.
Οι εικόνες στα κινούμενα σχέδια, στα βιντεοκλίπ, αλλά και σε άλλα τέτοια βίντεο, είναι πολύ γρήγορες. Εναλλάσσονται σε συχνότητα από ένα έως τρία δευτερόλεπτα και δεν υπάρχει συνέχεια.
Επίσης, γνωρίζουμε ότι η πρώιμη έκθεση στις οθόνες προκαλεί μείωση στις σχολικές επιδόσεις αργότερα, καθώς και διάσπαση προσοχής. Ο εγκέφαλος του ανθρώπου έχει πάρα πολλές δυνατότητες, αλλά προσαρμόζεται στο περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσεται.
Ο εγκέφαλος εκπαιδεύεται σε μια πολύ γρήγορη διαδοχή πληροφορίας. Έτσι μετά δεν μπορεί να λειτουργήσει μέσα στην τάξη, όπου η δασκάλα θα μιλήσει αργά και θα αναπτύξει ένα θέμα, με το παιδί να μην μπορεί να την παρακολουθήσει.
Θεωρώ ότι πλέον οι δάσκαλοι έχουν καταντήσει να είναι ανταγωνιστές των οθονών. Για αυτό πολύ σωστά έχει αλλάξει η νομοθεσία και περιορίζει τη χρήση των κινητών στα σχολεία, τουλάχιστον, αφού η παρουσία κινητών εμπόδιζε τα παιδιά στο να συγκεντρωθούν στο μάθημα.
Όταν ο εγκέφαλος από νωρίς εκτίθεται στον τρόπο επικοινωνίας μέσω οθονών, είναι ένας διαφορετικός τρόπος από το φυσικό περιβάλλον, αφού υπάρχει μια πολύ γρήγορη διαδοχή εικόνων.
Να σας πω εδώ ότι στο εξωτερικό τα παιδιά, όταν πάνε στο σχολείο, δεν έχουν το κινητό ούτε καν στην τσάντα τους. Υπάρχουν ντουλάπια στα οποία το παιδί τοποθετεί το κινητό κατά την προσέλευση και το παίρνει κατά την αποχώρηση.
Ό,τι επείγον προκύψει και θέλει να επικοινωνήσει ο γονιός, μπορεί να το κάνει στο τηλέφωνο του σχολείου.
Έτσι το να έχουν τα παιδιά το κινητό συνέχεια στο σχολείο δεν εξυπηρετεί κάτι, αφού τα αποσπά από την εκπαιδευτική διαδικασία. Αν εξυπηρετεί κάτι, αυτό θα ήταν η αγωνία των γονιών μήπως συμβεί κάτι στο παιδί τους.
Αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα, αφού υπάρχει μια μεγάλη τάση, για αγωνία και υπερπροστασία, να μην αφήνουν τα παιδιά να παίξουν έξω ελεύθερα, γιατί είμαστε φτιαγμένοι για ελεύθερο παιχνίδι στα χιλιάδες χρόνια της ανάπτυξής μας. Ο τρόπος που το παιδί μαθαίνει και αναπτύσσει τις ικανότητές του για επιβίωση, όταν αργότερα μεγαλώσει, είναι το παιχνίδι. Πλέον, όμως, πολλά παιδιά περιορίστηκαν, αποκόπηκαν από το παιχνίδι με παρέες σε εξωτερικούς χώρους, κλείστηκαν σε εσωτερικούς χώρους με οθόνες που τους άνοιξαν το δρόμο σε μη επιτηρημένο επικίνδυνο περιβάλλον.
Ο ψηφιακός κόσμος είναι τεράστιος και επικίνδυνος. Είναι σαν να ανοίγεις την πόρτα σου σε έναν άγνωστο χώρο που κυκλοφορεί οποιοσδήποτε και δηλώνει οτιδήποτε.Τα παιδιά χωρίς επιτήρηση κινδυνεύουν, αλλά αρκετοί γονείς εκεί αισθάνονται ασφαλείς.
Να σημειώσω ότι στους κινδύνους του διαδικτύου είναι πιο ευάλωτα τα παιδιά που ήδη έχουν κάποιου είδους ψυχικές δυσκολίες. Γιατί και πιο εύκολα θα καταφύγουν στο διαδίκτυο και γιατί δεν μπορούν να διαχειριστούν τους κινδύνους και τα προβλήματα που αναφύονται.
Τα κινητά είναι σαν ένας καθρέφτης στο παιδί, αλλά είναι ένας μαύρος καθρέφτης. Όμως, αυτός ο μαύρος καθρέφτης δεν καθρεφτίζει αυτό που είμαστε, αλλά μας βάζει εικόνες στο μυαλό μας για κάτι που δεν είμαστε.
Σε εκείνο το σημείο χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή. Δε μένει χρόνος στους νέους να ψάξουν να βρουν τι είναι, τι θέλουν, ποιοι είναι και την ταυτότητά τους.
Όλο αυτό δυσκολεύει τη διαμόρφωση της ταυτότητας, αφού εισάγει πρότυπα και δεν αφήνει το χρόνο στο παιδί να βαρεθεί. Πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι η δημιουργικότητα βγαίνει μέσα από τη βαρεμάρα. Εκεί που υπάρχει το κενό, κάτι φτιάχνεται, αλλά πλέον αυτός ο χρόνος δεν υπάρχει.
-Πολλές φορές οι γονείς επιχειρούν να πάρουν το κινητό από τα χέρια του παιδιού τους, όμως ξεκινά ένας τεράστιος καυγάς, συχνά άνισος. Τι πρέπει να κάνουν τότε;
Μέσα στην οικογένεια πρέπει να υπάρχει οριοθέτηση, σταθερότητα και κανόνες. Αν το παιδί ξεκινήσει να ζητά επίμονα κρασί ή ουίσκι, οι γονείς του θα του δώσουν; Ένα παιδί μπορεί να ζητήσει οτιδήποτε, το θέμα είναι οι γονείς να έχουν βάλει τα όρια και να είναι σταθεροί όταν λένε κάτι.
Βέβαια, έχει σημασία το τι κάνει και ο γονιός. Όταν αυτός είναι μόνιμα με το κινητό στο χέρι, θυμίζει αυτό που λέγαμε παλιά, ότι δηλαδή θα πουν οι γονείς καπνιστές στο παιδί ότι απαγορεύεται να καπνίζει; Ή ακόμα ο γονιός που φωνάζει, αλλά λέει στο παιδί να μη φωνάζει.
Οι πράξεις μιλούν πιο δυνατά από τα λόγια. Τα πρότυπα που δίνουν με τη συμπεριφορά τους οι γονείς είναι πιο ισχυρά από τα λόγια που λένε.
Πρέπει και οι γονείς να είναι πρόθυμοι να αλλάξουν πράγματα στον τρόπο ζωής τους.
Και αν, τελικά, δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν το παιδί τους στο θέμα του κινητού, μπορούν να ζητήσουν βοήθεια.
-Πιστεύετε ότι η κατάσταση αυτή μπορεί να βελτιωθεί;
Ναι, γιατί όλο και περισσότερο συνειδητοποιεί ο σύγχρονος κόσμος τις αρνητικές επιπτώσεις των οθόνων στα παιδιά. Ως προς τη βία, ως προς την ψυχική τους υγεία, αφού έχουμε τρομακτικά αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης, που συμπίπτουν με την περίοδο που τα παιδιά άρχισαν να αποκτούν κινητά τηλέφωνα.
Σήμερα γίνεται μια προσπάθεια να ελεγχθεί αυτή η κατάσταση που ξέφυγε από τον έλεγχο. Ειδικότερα, υπάρχουν και πολύ αυστηρές προτάσεις, όπως να μην έχουν τα παιδιά πρόσβαση πριν από τα 13 τους έτη και η πρόσβαση στα κοινωνικά δίκτυα να γίνεται μετά τα 16.
Γενικότερα, υπάρχει σκέψη να μετατεθεί προς τα πάνω ο χρόνος έναρξης χρήσης του διαδικτύου και η δυνατότητα να έχουν τα παιδιά πρόσβαση στα κοινωνικά δίκτυα.
Για τους ανθρώπους ειδικά που ζουν στην επαρχία, η δραστηριότητα σε εξωτερικό χώρο και η αλληλεπίδραση πρόσωπο με πρόσωπο με άλλους ανθρώπους, είναι πάρα πολύ σημαντική και είναι εύκολο να επιτευχθεί.
Οι άνθρωποι έτσι φτιαχτήκαμε μέσα σε χιλιάδες χρόνια. Η εικονική πραγματικότητα δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη φυσική πραγματικότητα.
Άρα, πρέπει να υπάρχει μια ισορροπία, περισσότερες δραστηριότητες με συνομηλίκους, αλλά όχι διαδικτυακά, φυσικά.
Η ακούσια πορνογραφία
Παράλληλα, υπάρχει το φαινόμενα παιδιά να συγκεντρώνονται σε ένα δωμάτιο και να είναι πάλι σε οθόνες. Μάλιστα, μπορεί να βλέπουν ακατάλληλο υλικό, πορνογραφία για παράδειγμα.
Τα ποσοστά ακούσιας πορνογραφίας, γιατί δεν είναι μόνο αυτή που θα αναζητήσει ένα παιδί, φτάνουν στο 35%.Δηλαδή, περιπτώσεις που διαφημίσεις ή υλικό θα πεταχτούν στην οθόνη ενός παιδιού. Αυτό θα το ανοίξει χωρίς να ξέρει, οπότε θα οδηγηθεί σε πορνογραφικό περιεχόμενο.
Συναντώ πολλά περιστατικά που έχουν δει παιδιά πορνογραφία από το Νηπιαγωγείο, με τους γονείς να μην το ξέρουν, κι έτσι δημιουργούνται πολλά προβλήματα μετά.
Η γενιά της αϋπνίας
Επίσης, έχουμε πάρα πολύ σοβαρές επιπτώσεις στον ύπνο, αφού παιδιά χρησιμοποιούν τα κινητά ακόμα και στο κρεβάτι τους. Πλέον έχουμε τη γενιά της αϋπνίας, παιδιά που ξαγρυπνούν, παιδιά που νυστάζουν την επόμενη μέρα και δεν μπορούν να πάνε σχολείο, δεν μπορούν να διαβάσουν κ.λπ.
Οι οθόνες πρέπει να κλείνουν τουλάχιστον μια ώρα πριν από τον ύπνο, αφού και το περιεχόμενο εμποδίζει τον ύπνο, αλλά και η ακτινοβολία που εκπέμπουν αυτές τον διαταράσσει.
Πώς το κινητό γίνεται εθιστικό και οι συμφωνίες με τα παιδιά
Πρέπει να γίνονται συμφωνίες ανάμεσα σε γονείς και παιδιά και αυτές να τηρούνται, το κινητό και το διαδίκτυο είναι πολύ εθιστικά. Χρησιμοποιούν ακριβώς τα ίδια κυκλώματα του εθισμού στον εγκέφαλο που χρησιμοποιούν οι ουσίες, όπως το αλκοόλ. Είναι οι ίδιες νευρικές οδοί.
Είναι κάτι πολύ ευχάριστο και έτσι θα πρέπει να υπάρχει μια πολύ σοφή διαχείριση εκ μέρους των γονιών.
Δε γίνεται να τους το στερήσουν σίγουρα, αφού υπάρχουν και πολλά θετικά από τη χρήση του διαδικτύου: υπάρχουν εκπαιδευτικές δραστηριότητες, υπάρχει επικοινωνία, υπάρχει δημιουργικότητα, υπάρχουν γνώσεις, αλλά θα πρέπει να υπάρχουν κάποιοι κανόνες. Αν δε συμφωνεί με αυτούς το παιδί, θα έχει επιπτώσεις ως προς τη χρήση.
Και θα πρέπει η συμφωνία που γίνεται να είναι σταθερή και από τις δύο πλευρές. Δεν μπορούν να σκέφτονται ότι δεν πειράζει αυτή τη φορά, αφού και οι ίδιοι έχουν μια δουλειά.
Ψυχική υγεία και παιδιά
Τα τελευταία χρόνια έχουμε δει μια μεγάλη αλλαγή ως προς τα προβλήματα που παρουσιάζουν τα παιδιά και οι έφηβοι, ειδικά μετά την περίοδο του εγκλεισμού λόγω κορωνοϊού. Καθοριστική σημασία έπαιξε η μεγάλη ενασχόληση με το διαδίκτυο και η απώλεια των σχέσεων με συνομηλίκους εκείνο το διάστημα.
-Οι γονείς πλέον είναι πιο ενημερωμένοι σε σχέση με τις παλιότερες γενιές; Τι γίνεται όταν αποφασίζουν τα παιδιά και όχι οι γονείς;
Νομίζω ότι υπάρχει μεγαλύτερη ευαισθησία για το πώς βιώνει τις καταστάσεις το παιδί, όμως πρέπει οι γονείς να βάζουν τους κανόνες και όχι το παιδί.
Προφανώς πρέπει να μιλήσουν με το παιδί, να ακούσουν την άποψή του, αλλά αυτός που θα αποφασίσει και θα βάλει τους κανόνες, γιατί είναι γνώστης, είναι ο ενήλικος.
Δεν μπορείς να περιμένεις από ένα παιδί. Ένα πρόβλημα που συναντώ συχνά είναι ότι δε βάζουν τους κανόνες οι γονείς και ακολουθούν τα θέλω του παιδιού τους.
Τα
παιδιά μπερδεύονται όταν τους δίνεις πάρα πολλές πληροφορίες ή όταν τους δίνεις
πάρα πολλές δυνατότητες. Θέλεις να είσαι δημοκρατικός προς το παιδί;
Να του δώσεις μια εναλλακτική. Για παράδειγμα, θες να πάμε εδώ ή εκεί; Λαμβάνοντας
υπόψη κι αυτό που του αρέσει, όμως δε θα αποφασίζει σε καμία περίπτωση το
παιδί.
-Θα ήταν εφικτή μια ιδεατή κατάσταση χωρίς οθόνες στα χέρια;
Δε νομίζω ότι μπορεί να γίνει αυτό, αν και υπάρχει μια τάση και στο εξωτερικό επιστροφής στα απλά κινητά. Αυτά με τα κουμπιά. Εκεί η χρήση της οθόνης είναι πλέον επιλογή και όχι κάτι που μας επιβάλλεται από ένα εξάρτημα που έχει γίνει η προέκταση του χεριού μας.
-Μιλήστε μας για τη σημερινή εκδήλωση…
Η εκδήλωση διοργανώνεται από το Ίδρυμα Θεοδώρου και Καλλιόπης Παυλή, στο οποίο είμαι πρόεδρος εγώ. Το ίδρυσε ο άνδρας μου, Θεόδωρος Παυλής, χειρουργός, με τη διαθήκη του. Ο άνδρας μου έφυγε πολύ νέος. Ήταν ένας πολύ αγαπητός άνθρωπος στην Καλαμάτα. Είχε καταγωγή από τα Σωτηριάνικα και ήταν μαθητής του 2ου Λυκείου. Μάλιστα, εν ζωή είχε καθιερώσει υποτροφίες, που συνεχίζονται μέχρι σήμερα, στον πρωτεύσαντα του Γυμνασίου Κάμπου, από όπου αποφοίτησε και του 2ου Λυκείου Καλαμάτας, από όπου επίσης αποφοίτησε.
Το Ίδρυμα με το 2ο Λύκειο Καλαμάτας έχουν μια μακροχρόνια και καρποφόρα συνεργασία και στο πλαίσιο αυτής θα πραγματοποιηθεί η σημερινή εκδήλωση-ημερίδα στο Εργατικό Κέντρο Καλαμάτας.
–Κάτι τελευταίο από εσάς προς τους γονείς, αλλά και τα παιδιά;
Οι γονείς πρέπει να αντιληφθούν ότι έχουν πολύ μεγάλη σημασία οι αρχές, οι αξίες και οι κανόνες στην οικογένεια. Θα πρέπει και οι ίδιοι να εξετάζουν τη δική τους συμπεριφορά ως προς τη χρήση των οθονών και του διαδικτύου, για να αποτελούν υγιή μοντέλα.
Επίσης, θα τους έλεγα να έχουν καλή σχέση με τα παιδιά τους, να βρουν χρόνο, να περνούν όμορφο χρόνο μαζί, να τα ακούν και, τέλος, να μην περνούν όλο το χρόνο τους σε ένα κυνήγι μιας καλύτερης επαγγελματικής και οικονομικής κατάστασης, αφήνοντας τα παιδιά τους να μπαίνουν στον αυτόματο και να αναζητούν την επαφή και την κατανόηση κάπου αλλού.
Στα παιδιά και ειδικότερα σε κάποιο που θα συναντούσα με ένα κινητό στο χέρι, δύσκολα θα έλεγα κάτι, αφού, δυστυχώς, θα είναι πολύ απορροφημένο και δε θα με ακούσει. Οπότε και οι γονείς θα πρέπει να μιλούν στα παιδιά τους, όταν δεν είναι στο κινητό, αφού ο ανταγωνισμός είναι άνισος.
Πάντως, απαντώντας με τον τίτλο ενός βιβλίου, θα έλεγα στο παιδί «Η Ζωή Είναι Αλλού» του Μίλαν Κούντερα.
Σε ένα παιδί τώρα που δεν είναι με ένα κινητό στο χέρι, θα ήθελα να του μιλήσω, να μάθω τι του αρέσει, τι το εκφράζει, τα όνειρά του, τι θέλει από τη ζωή του, τι το στενοχωρεί, θα του έλεγα να παίζει έξω, να μιλά με συνομηλίκους του, να τηρεί τους κανόνες που βάζει με τους γονείς. Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι νέοι άνθρωποι έχουν πολλά να πουν.
Του Παναγιώτη Μπαμπαρούτση
