Το σχέδιο «Καποδίστριας» ή νόμος 2539/97, όπως είναι η συνηθισμένη ονομασία του, συνένωσε τους 441 Δήμους και 5.382 Κοινότητες της ελληνικής επικράτειας σε 910 Δήμους και 124 Κοινότητες. Αυτό συνέβη το 1997. Η διοικητική διαίρεση που προέκυψε με το σχέδιο «Καποδίστριας» ίσχυσε μέχρι το τέλος του 2010, οπότε και αντικαταστάθηκε από τη νέα διοικητική διαίρεση που προέβλεπε το σχέδιο «Καλλικράτης» ή νόμος 3852/2010.
Το σχέδιο «Καποδίστριας» ονόμασε «Δημοτικά Διαμερίσματα» τις πρώην Κοινότητες. Σύμφωνα με το σχέδιο «Καλλικράτης» οι Δήμοι της χώρας έγιναν 332. Σε ό,τι αφορά τη Μεσσηνία, το σχέδιο «Καποδίστριας» δημιούργησε 29 Δήμους και 2 διευρυμένες Κοινότητες και το σχέδιο «Καλλικράτης» στη συνέχεια δημιούργησε 5 Δήμους.
Η καλλικράτεια αρχιτεκτονική αποτελεί μια γενναία διοικητική μεταρρύθμιση. Είναι η πρώτη φορά που η Αυτοδιοίκηση (Περιφερειακή και Δημοτική) παίρνει από την κεντρική εξουσία τόσες πολλές αρμοδιότητες και πόρους. Η μεταρρύθμιση αυτή έδωσε για πρώτη φορά τη δυνατότητα στις αιρετές Περιφέρειες και τους ισχυρούς διευρυμένους Δήμους να διαπραγματεύονται κονδύλια απευθείας με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στόχος του «Καλλικράτη» είναι να αποκτήσουμε, επιτέλους, ένα καλό κράτος, σύγχρονο και αποτελεσματικό, επιτελικό και αποκεντρωμένο, που να ανοίγει νέους δρόμους ανάπτυξης. Ένα κράτος «νοικοκύρη», που σέβεται τα χρήματα των Ελλήνων φορολογουμένων, ένα κράτος βοηθό του πολίτη και της επιχείρησης.
Οι Δήμοι διευρύνθηκαν δύο φορές. Την πρώτη με το πρόγραμμα «Καποδίστριας» και τη δεύτερη φορά με την αρχιτεκτονική του σχεδίου «Καλλικράτης». Οι Κοινότητες και τις δύο φορές έχουν αντιμετωπισθεί ως «πλεονάζον προσωπικό» σε προβληματική επιχείρηση που εξυγιαίνεται με απόλυση προσωπικού. Καμιά φροντίδα ανάπτυξης και ανάδειξης των πολλών πλεονεκτημάτων που διαθέτουν οι Κοινότητες στην περιφέρεια των Δήμων. Τα δύο σχέδια δημιούργησαν μια νέα αυτοδιοικητική κατάσταση ξαφνιάζοντας τις τοπικές κοινωνίες. Οι τοπικές κοινωνίες βρέθηκαν ανέτοιμες και σε μερικές περιπτώσεις πιάστηκαν στον ύπνο.
Πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα προκειμένου να συγκλίνει οικονομικά και κοινωνικά το αστικό κέντρο κάθε Δήμου με τα Δημοτικά Διαμερίσματά του.
Η καλή οδική και συγκοινωνιακή σύνδεση θα επιτρέψει και θα διευκολύνει την καλύτερη χρήση γης. Τα δημοτικά διαμερίσματα πρέπει να αναπτυχθούν κατά τέτοιον τρόπο ώστε να δημιουργήσουν μορφή προαστιακή. Η παροχή υπηρεσιών και η εξυπηρέτηση του πολίτη που διαμένει σ’ αυτά πρέπει να είναι τέτοια που να δίνει κίνητρα μετεγκατάστασης. Πρέπει να αναδειχθούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των δημοτικών διαμερισμάτων και να αποτελέσουν οδηγό τοπικής ανάπτυξης. Ο αγροτουρισμός και οι οικολογικές καλλιέργειες θα δημιουργήσουν κίνητρα ανάπτυξης για τις Κοινότητες και πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητες των Δημοτικών Αρχών. Η Ένωση Κοινοτήτων της Μεσσηνίας πρέπει να βγει στο προσκήνιο και δυναμικά να διεκδικήσει οικονομικούς πόρους χωρίς παρακάλια.
Η ανακυττάρωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε ό,τι αφορά το χωροταξικό σχεδιασμό είναι πλέον γεγονός. Αυτό που προέχει τώρα είναι η ανακυττάρωση να αναδειχθεί και επί της ουσίας δηλαδή οι τοπικές κοινωνίες με τη νέα τους διευρυμένη μορφή να οσμωθούν και μέσα από αυτή τη διαδικασία να προκύψει το πνεύμα συνεργασίας και κοινωνικού διαλόγου μεταξύ κέντρου και περιφέρειας των Δήμων.
Κάθε δήμαρχος πρέπει να δημιουργήσει το ανάχωμα που θα συγκρατήσει τον πληθυσμό μέσα στα όρια της διευρυμένης Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Για να γίνει αυτό προαπαιτούμενο είναι η ενδοδημοτική ισορροπία, που για να επιτευχθεί εξαρτάται από την ομογενοποίηση αντιλήψεων και την τέχνη της ισορροπίας. Η ομογενοποίηση αντιλήψεων απαιτεί από το τοπικό να περάσουμε στο γενικό που αφορά στην ευρύτητα των Δήμων.
Η τέχνη της ισορροπίας σημαίνει συνολική αντιπροσώπευση και εκπροσώπευση, σημαίνει καλή διάθεση προς κάθε κατεύθυνση.
Καταλήγοντας θα έλεγα ότι οι Δημοτικές Αρχές θα πρέπει να έχουν ως βασικό μέλημά τους τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των δημοτών τους και αυτό θα έλθει με μια βιώσιμη ανάπτυξη, η οποία θα σέβεται το περιβάλλον, δε θα εξαντλεί τους φυσικούς πόρους, μη υποθηκεύοντας το μέλλον των επόμενων γενιών.
Του Θεόδωρου Σταυριανόπουλου
MSc Ηθ. Φιλοσοφίας – Μαθηματικού
