Από την ιστορία γνωρίζουμε ότι, μετά την Τουρκοκρατία, η Καλαμάτα υδρευόταν από τα πηγάδια. Πηγάδια υπήρχαν δημοτικά, απ’ όπου μπορούσαν να υδρεύονται όλοι οι δημότες, όπως και ιδιωτικά, που προορίζονταν για να εξυπηρετούν αποκλειστικά τους ιδιοκτήτες τους.
Μία προσπάθεια υδροδότησης της Καλαμάτας έγινε το 1928 από τον τότε δήμαρχο Βασ. Κροντήρη, από το πηγάδι που βρισκόταν στο κτήμα των Κουτιβαίων, κοντά στο ύψωμα «Τούρλα». Ωστόσο, απέτυχε.
Δεύτερη προσπάθεια, από τον ίδιο δήμαρχο, έγινε –με αρτεσιανό – στην πλατεία 23ης Μαρτίου, αλλά επίσης δεν πέτυχε.
Ένα από τα πιο παλιά πηγάδια ήταν κάτω από το Κάστρο, στην τότε αρχοντική συνοικία του «Αγιάννη του Προδρόμου».
Ένα άλλο βρισκόταν έξω από το αρχοντικό του Βαυαρού γιατρού Βράχμαν, που ήταν γαμπρός του προύχοντα Τζάνε, στην οδό Υπαπαντής. Σήμερα εκεί είναι το κτήριο της Φιλαρμονικής του Δήμου. Όσο για το πηγάδι, έγινε βόθρος για τις ανάγκες του κτηρίου.
Άλλο κοινόχρηστο πηγάδι ήταν στη δυτική πλευρά των «Αγίων Αποστόλων». Είχε καλό και εύγεστο κρύο νερό, ενώ εξυπηρετούσε κυρίως τα μαγαζιά της γύρω περιοχής.
Άλλο ήταν η «μεγάλη πηγάδα» της οδού Υπαπαντής, απέναντι από το καφενείο του τότε Ταβουλαρίδη. Το πηγάδι αυτό είχε μεγάλη περιφέρεια και μπορούσαν να βγάζουν νερό συγχρόνως πολλά άτομα, ενώ σκεπάστηκε το 1916 για να περάσει το «τραμ».
Άλλο υπήρχε στην κάτω πλατεία των «Αγιαποστόλων», εκεί που μετέπειτα έγινε η στήλη της Μεσσηνιακής Γερουσίας. Κοντά στο πηγάδι αυτό και στο σπίτι του Τσιντέα οι Γερμανοί (θυμάμαι) κρέμασαν τον αντιστασιακό Ηλία Βασιλόπουλο, τον οποίο άφησαν δύο μέρες κρεμασμένο για εκφοβισμό των Καλαματιανών.
Άλλο πηγάδι ήταν στην πλατεία Κρεοπωλείων. Σ’ αυτό είχε τοποθετηθεί μαγκάνι για ν’ ανεβάζει τους τενεκέδες με το νερό. Ήταν χειροκίνητο και επειδή έκανε ένα χαρακτηριστικό θόρυβο, το είχαν ονομάσει «Πηγάδι Χαρχάλα». Εξυπηρετούσε, βέβαια, πολύ τα κρεοπωλεία και τα μετέπειτα εκεί ιχθυοπωλεία.
Άλλα πηγάδια ήταν: ένα επί των οδών Νέδοντος και Καπετάν Κρόμπα. Άλλο στην οδό Αναγνωσταρά και Εμπορικής Τράπεζας (Αλιφραγκή). Στον ίδιο δρόμο, πιο κάτω, Αναγνωσταρά και Αβίας, ήταν το πηγάδι στο Πενταχώρι. Πενταχώρι λεγόταν όλη η περιοχή της ενορίας του Αγίου Νικολάου. Ήταν τότε αριστοκρατική γειτονιά.
Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου «Φλαρίου» είχε κι αυτή το πηγάδι της, στην πλευρά της Αριστοδήμου. Μισό έξω προς το δρόμο για να υδρεύεται όποιος ήθελε και το άλλο μισό στην αυλή της εκκλησίας.
Στο στόμιο του πηγαδιού υπήρχε η εξής επιγραφή: «Έγινε δαπάνη ΠΑΝΑΓΟΥ ΣΤΑΘΑΚΟΥ 1900».
Ένα άλλο πηγάδι ήταν του Σμαήλου. Βρισκόταν επί των οδών Ταξιαρχών και Αβίας. Επί των οδών Βύρωνος και Ζουμπούλη βρισκόταν το πηγάδι του Ραδέου.
Επί των οδών Φαρών και Λακωνικής ήταν το Πηγάδι της Μπουχαλίνας.
Στην οδό Ασκληπιού – κοντά στους Αγίους Ταξιάρχες- ήταν το πηγάδι του «Μπάμπουρα» και υπάρχει ακόμα, αλλά ανενεργό.
Άλλο ήταν στην οδό Λακωνικής, έξω από το σπίτι του Κατσικέα (μετέπειτα κυρίας Ντίνας Βαβαλέα – Μανωλακάκη).
Πιο πέρα (Λακωνικής) ήταν το πηγάδι του Κουνούσου, που τότε έφτιαχνε τις «γκαζόζες». Στην ίδια γραμμή που τότε ήταν κτήματα του Λαγωνικάκου, ήταν το πηγάδι «Σκουράντζου» και πιο πέρα, κοντά στο στρατόπεδο, το μαγκανοπήγαδο του Κατσάνη. Από εκεί έπαιρναν νερό οι πλανόδιοι νεροπωλητές.
Στο δυτικό μέρος του στρατοπέδου ήταν τα πηγάδια του Γκρίτζαλη και του Σπανού. Πάνω απ’ το γήπεδο του Μεσσηνιακού ήταν και τα πηγάδια του Πέτρου Λύρα, του Λεωνίδα Γιδάκου και του Βασίλη Μπακέα.
Πέρα από τους στρατώνες ήταν το πηγάδι του Κακοτηλιμένου, μετέπειτα Πέτρου Κωνσταντινέα, και πιο πάνω, στο ρέμα Καλαμίτσι, το πηγάδι του Μηλιανίτη.
Στο συνοικισμό Προσφύγων ήταν το πηγάδι της εκκλησίας των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης του Εμπορικού Συλλόγου.
Στη Φυτειά υπήρχε ένα κοινόχρηστο επί των οδών Ρήγα Φεραίου και Ρουμελιώτη.
Στη οδό Μούρτζινου Τρουπάκη ήταν το πηγάδι του Λεωνίδα Νικητέα και πιο κάτω στην Ακρίτα, το πηγάδι του Χιώτη.
Στη δυτική πλευρά της πόλης, στην Αρτέμιδος, ήταν το μαγκανοπήγαδο του Μανωλέα. Βρισκόταν μέσα στον μπαξέ κοντά στο εργοστάσιο Σταματελάκη, μετέπειτα Λιναρδάκη.
Του Μανωλέα ο μπαξές λεγόταν «Κήπος της Θεάς Αρτέμιδος», γιατί εκεί υπήρχαν κάθε λογής δέντρα και λουλούδια. Ο ίδιος διατηρούσε τα καλοκαίρια και εξοχικό κέντρο και έφερνε θεάματα όπως: Καραγκιόζη ή θέατρα. Το πηγάδι του Μανωλέα ήταν ξακουστό, γιατί είχε το καλύτερο νερό και από εκεί έπαιρναν οι νεροπωλητές τεράστιες ποσότητες. Διαλαλούσαν οι πλανόδιοι νεροπωλητές το φρέσκο και κρύο νερό απ’ του Μανωλέα το πηγάδι και το παμπάλαιο ονομαστό «Φραγκοπήγαδο». Βρισκόταν στον περίβολο της εκκλησίας του «Σωτήρος».
Άλλο πηγάδι ήταν της αρχοντικής οικογένειας των Αλεξάκηδων, δυτικά της εκκλησίας της Υπαπαντής.
Άλλο ήταν του Μπογράκου στην οδό Σπάρτης, σημερινή Νέδοντος, απέναντι απ’ τα σημερινά ψαράδικα.
Πολλά άλλα πηγάδια ήταν σε σπίτια και αυλές. Ένα πηγάδι ήταν στα σημερινά δικαστήρια, το λεγόμενο του Μπρεδήμα.
Στην παραλία υπήρχαν αρκετά στην περιοχή της Αναλήψεως, δυτικά, όπου παλιά ήταν τα Βυρσοδεψεία (ταμπάκικα).
Στη συνοικία της Ανάληψης δυτικά ήταν το πηγάδι του «Παπα – Καραμπατέα».
Τελικά, υπήρχαν στην Καλαμάτα περί τα 50 πηγάδια και πολλά μαγκανοπήγαδα στα περιβόλια, για το πότισμα.
Τα πηγάδια, βέβαια, ήταν για την υδροδότηση του κόσμου, αλλά ήταν συγχρόνως και σημεία προσανατολισμού των Καλαματιανών, σχετικά με τις τοποθεσίες.
Για την ιστορία της πόλης: Βασίλης Ι. Μανιάτης
