Το σημερινό Δημαρχείο μας, στην οδό Αριστομένους 28, κτίστηκε το 1890. Ήταν το αρχοντικό του πλούσιου Παν. Ψάλτη.
Ο Ψάλτης ήταν μεγαλέμπορος της πόλης μας και διέθετε μεγάλο γραφείο εισαγωγών και εξαγωγών. Έκανε εξαγωγές προϊόντων του τόπου μας, όπως σύκα, σταφίδες, μπανάνες, εσπεριδοειδή, λαχανικά, πατάτες, ντομάτες και όλα τα είδη φρούτων. Αργότερα ασχολήθηκε με την εμπορία και εξαγωγή μετάξης και τις εισαγωγές ξυλείας.
Διετέλεσε δημοτικός σύμβουλος και μέλος του Δ.Σ. της Λαϊκής Σχολής, όταν πρωτοϊδρύθηκε το 1910 από τη Ρεγγίνα χα Νικ. Πανταζοπούλου, το γένος Αλβανάκη.
Το κτήριο αυτό υπήρξε από τα πιο επιβλητικά αρχοντικά της εποχής εκείνης. Επιπλώθηκε με πανάκριβα έπιπλα, τα οποία έφερε ο ιδιοκτήτης απ’ την Τεργέστη και τη Βενετία.
Εγκαινιάστηκε απ’ το Βασιλιά Γεώργιο τον Α΄, ο οποίος φιλοξενήθηκε σ’ αυτό το μέγαρο τρεις μέρες και οι Καλαματιανοί έριξαν προς τιμήν του σαΐτες μέσα στο ποτάμι του Νέδοντα, εκεί που σήμερα βρίσκεται το «Δημοτικό Αναψυκτήριο».
Αργότερα, φιλοξενήθηκαν και ο Βασιλιάς Παύλος ο Α΄ με τη Βασίλισσα Φρειδερίκη. Στη συνέχεια το κτήριο πήρε η Εθνική Τράπεζα και στεγάστηκε μέχρι το 1954, οπότε συγχωνεύτηκαν οι Τράπεζες Εθνική και Αθηνών και εγκαταστάθηκε η ΕΤΕ στο σημερινό γνωστό κτήριο της οδού Αριστομένους και Νικηταρά γωνία.
Στη συνέχεια, στεγάστηκαν στο κτήριο αυτό η Οικονομική Εφορία στον α΄ όροφο και το Δημόσιο Ταμείο στο ισόγειο, μέχρι το 1966.
Τη χρονολογία εκείνη δήμαρχος ήταν ο Κώστας Κουτουμάνος, ο οποίος υπέγραψε σύμβαση, μεταξύ Δήμου και Δημοσίου, για την ανταλλαγή της πλατείας Φραγκόλιμνας, για να ανεγερθεί το Διοικητήριο, με αντάλλαγμα το Δημοτικό Μέγαρο.
Το Δημαρχείο τότε στεγαζόταν στη Στοά Λόντου, γωνία Αριστομένους και Κολοκοτρώνη, στον επάνω όροφο και κάτω ήταν τα καταστήματα των Αφών Κουκούτση, το Ωρολογοποιείο των Παναγιωτόπουλου και το κατάστημα Σφουρίδη.
Το ωραίο αρχοντικό κτήριο του Ψάλτη διέθετε στη δυτική πλευρά, προς τη μεριά της Νέδοντος, όμορφο κήπο με μια μεγάλη αροκάρια και ιδιόκτητο πηγάδι, όπως συνήθιζαν τότε τα πλούσια σπίτια να έχουν το δικό τους πηγάδι.
Αυτά, βέβαια, εξαφανίστηκαν, γιατί το κτήριο διαμορφώθηκε σύμφωνα με τις ανάγκες των γραφείων του Δήμου.
Στη δυτική πλευρά του κτηρίου προς τον Νέδοντα, παραμένει ακόμα η ωραία βεράντα του, για να θυμίζει σ’ εμάς σήμερα ότι υπήρξε και μια άλλη εποχή που πέρασε ανεπιστρεπτί.
Το κτήριο αυτό είναι αναμφισβήτητα το ωραιότερο παραδοσιακό αρχοντικό του κέντρου της πόλης μας και η διατήρησή του μέχρι σήμερα τιμά όλους τους δημάρχους μας που πέρασαν από εκεί και το φρόντισαν και το διατήρησαν.
Περίπου το 1990, το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισε και πεζοδρόμησε τον παρακείμενο δυτικά δρόμο Χρήστου Κουμάντου, από την Αριστομένους μέχρι τη Νέδοντος, με σκοπό τη δημιουργία μεγαλύτερου χώρου του δημοτικού μεγάρου.
Σχετικά με την κατασκευή του κτηρίου, γνωρίζουμε από Καλαματιανούς της εποχής εκείνης (ένας απ’ αυτούς ήταν και ο πατέρας του γράφοντος) ότι ο αρχιτέκτονας ήταν Αυστριακός και ότι η στερεότητά του είναι εκπληκτική. Έχει κτιστεί με πωρόλιθους και υλικά «μπουρζολάνας», τα οποία έχουν την ιδιότητα να γίνονται ένα σώμα με την πέτρα.
Το Δημαρχείο μας σήμερα είναι ένα υπέροχο στολίδι στο κέντρο της πόλης και αποτελεί ένα παραδοσιακό καμάρι στην ιστορία της πόλης μας.
Υ.Γ. Η απόκτηση του ιδιωτικού δημαρχιακού μεγάρου της πόλης οφείλεται αναμφισβήτητα στην πρωτοβουλία και τις ενέργειες του τότε αείμνηστου δημάρχου, Κώστα Κουτουμάνου.
Όπως ειπώθηκε και πριν, επήλθε συμφωνία του Δήμου με το κράτος να παραχωρηθεί η πλατεία της Φραγκόλιμνας για τη δημιουργία Διοικητηρίου, με αντάλλαγμα το δημαρχιακό κτήριο.
Τελικά, το Διοικητήριο (για άγνωστους λόγους) έγινε στη συνοικία Νησάκι. Αυτό, όμως, που έχει σημασία είναι ότι η Καλαμάτα απέκτησε δικό της δημαρχιακό μέγαρο και, μάλιστα, από τα καλύτερα κτήρια, χάρις στους έξυπνους χειρισμούς του Κώστα Κουτουμάνου.
Το όνομά του φέρει μικρός πεζόδρομος στο βορινό μέρος του Δημαρχείου. Ένας πεζόδρομος 40 μέτρων, μεταξύ Δημαρχείου και ξενοδοχείου Ρεξ. Αυτό αποτελεί (κατά τη γνώμη του γράφοντος) ελάχιστο δείγμα αναγνώρισης του τεράστιου έργου που προσέφερε στην Καλαμάτα. Το όνομά του έπρεπε να στολίζει μεγάλο κεντρικό δρόμο ή πλατεία.
Ποιος ήταν ο Κώστας Κουτουμάνος
Ήταν απόγονος μιας αξιόλογης ιστορικής οικογένειας. Το οικογενειακό του δέντρο έχει βαθιές ρίζες με ανθρώπους που πρωτοστάτησαν στους αγώνες του 1821 και ακόμα πρόσφεραν στον τομέα των γραμμάτων και της ιεροσύνης.
Η οικογένεια Κουτουμάνου ξεκινά από τον Βασίλη από την Αλαγονία, ο οποίος ήταν αγωνιστής του 1821.
Επικεφαλής συμπατριωτών του πολέμησε στη Βέργα Αλμυρού το 1826 εναντίον του αιμοβόρου Ιμπραήμ.
Ακολουθεί ο Πολυζώης Κουτουμάνος, ο οποίος ήταν παπάς στην Αλαγονία, αγωνιστής και αυτός του ’21. Έλαβε μέρος στην απελευθέρωση της Καλαμάτας στις 23-3-1821.
Ο Αλέξανδρος ήταν κι αυτός παπάς στην Αλαγονία.
Υπηρέτησε ως κατώτερος αξιωματικός στον αγώνα κατά τη διάρκεια της επανάστασης και επικεφαλής ομάδας, πολέμησε σε Τρίπολη, Βέρβαινα, Δερβενάκια, Μάνεσι, Δυρράχι και αλλού. Στα 1830 υπηρέτησε ως δημογέροντας και πάρεδρος. Ως ιερέας υπηρέτησε μέχρι το 1840.
Ο Αναστάσιος Κουτουμάνος ήταν εκπαιδευτικός. Υπήρξε μεγάλη φυσιογνωμία των γραμμάτων και στην Καλαμάτα άφησε εποχή. Γεννήθηκε στην Αλαγονία το 1872. Σπούδασε φυσικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Ως φοιτητής πρωτοστάτησε στις φοιτητικές κινήσεις για ζητήματά τους. Η δράση του υπήρξε πολύπλευρη. Στην Καλαμάτα ίδρυσε το 1936 το «Σύλλογο προς Διάδοσιν των Γραμμάτων», του οποίου ήταν πρόεδρος μέχρι το θάνατό του.
Με έξοδα του ιδίου συλλόγου εκδόθηκε το ημερολόγιο «Μεσσηνιακό έτος» το 1938. Ως διευθυντής του πρακτικού Λυκείου Καλαμάτας διακρίθηκε για την αγάπη του στον εκπαιδευτικό τομέα και τη φροντίδα και στοργή με την οποία περιέβαλλε τους μαθητές του. Πέθανε το 1951. Το άγαλμά του στολίζει τον αύλειο χώρο της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου.
Ο Γιώργης Κουτουμάνος ήταν πρώτος εξάδελφος του Αναστασίου, ο οποίος γεννήθηκε στην Αλαγονία το 1878. Αυτός υπήρξε λαϊκός ποιητής. Τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο του χωριού του και ήρθε στην Καλαμάτα, όπου άρχισε τον αγώνα της βιοπάλης.
Δούλεψε σε φαρμακείο της πόλης μας και μετά εργάτης σε καπνοκοπτήριο. Το 1903 μετανάστευσε στην Αμερική. Εκεί επιδόθηκε στην ποίηση και υπήρξε ένας από τους Έλληνες ποιητές της Αμερικής που συνέδεσε την ποίηση με τους κοινωνικούς αγώνες και τις σοσιαλιστικές του ιδέες.
Με διαλέξεις και λόγους σε διάφορες πόλεις, αγωνίστηκε για τη διάδοση των ιδεών αυτών. Κυκλοφόρησε τις ποιητικές συλλογές: «Φως στα σκοτάδια», «Νανουρίσματα» (1952), «Ψυχόβγαλτα» (1953), «Τριλογία» (1955).
Φτάνουμε στον ανηψιό αυτού, τον Κώστα Κουτουμάνο, που γεννήθηκε στην Καλαμάτα το 1917. Φοίτησε στο πρακτικό Λύκειο και μετά στην Πάντειο Σχολή. Υπηρέτησε στην Αστυνομία Πόλεων (1935-1937) και το 1937 διορίσθηκε στο ΙΚΑ. Ασχολήθηκε πολύ με τα εργατικά, τους πίνακες ασφαλιστικών εισφορών και οδηγούς ασφαλισμένων και εργοδοτών. Διετέλεσε γενικός γραμματέας του Συλλόγου Προσωπικού ΙΚΑ (1954-1955). Στη γερμανοϊταλική κατοχή έλαβε μέρος στην εθνική αντίσταση.
Και στη συνέχεια του οικογενειακού δέντρου έρχεται ο Κώστας Κουτουμάνος του Σωτηρίου, ο οποίος ήταν ανηψιός του προηγούμενου Κωνσταντίνου και διετέλεσε δήμαρχος Καλαμάτας επί δεκαετία (1964-1974).
Γεννήθηκε στην Καλαμάτα το 1928, τελείωσε τις γυμνασιακές του σπουδές και εν συνεχεία φοίτησε στο ΕΜΠ, απ’ όπου βγήκε διπλωματούχος πολιτικός μηχανικός και εργολάβος δημοσίων έργων. Σχεδίασε τις μελέτες του Αρμενείου Γυμνασίου στ’ Αρφαρά, του Βεργιναδείου Διδακτηρίου Νέδουσας, του κτηριακού συγκροτήματος απεντομωτηρίου Καλαμάτας κ.ά.
Το 1961 διετέλεσε πρόεδρος του Σωματείου Εργοληπτών, και εν συνεχεία πολλών και μεγάλων πολυκατοικιών στην Καλαμάτα. Παντρεύτηκε τη Σύλβια, το γένος Κυρίτση, παλαιάς και γνωστής οικογενείας του τόπου μας, και απέκτησαν δύο αγόρια. Τον Σωτήρη και τον Ανδρέα.
Ο Κώστας Κουτουμάνος έδωσε ένα δυναμικό «παρών» στα καλαματιανά δρώμενα.
Το 1964 βγήκε δήμαρχος και παρέμεινε μέχρι το 1974, με κάποιες διακυμάνσεις, όπως αυτή της παραίτησής του το 1972, όταν ξέσπασε άγρια διαμάχη μεταξύ δημάρχου και Δημοτικού Συμβουλίου, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την παραίτησή του και την αντικατάστασή του από τον εξαγωγέα Αλέκο Μαργέλη.
Κλείνοντας αυτό το μικρό μου πόνημα, πρέπει να ομολογήσω, ως παλιός Καλαματιανός που έζησα αυτές τις καταστάσεις, ότι ο Κώστας Κουτουμάνος δούλεψε πολύ για την πόλη μας, με έργα ουσίας που έμειναν και υπήρξαν έργα κοινής ωφελείας.
Θα ήταν και παράλειψή μου να μην αναφερθώ ακόμα στη δημιουργία του Κολυμβητηρίου της πόλης μας, στην παλιά θέση του εργοστασίου «Ζαν και Ρως», όπου το 1969 με πρωτοβουλία του ιδίου αγόρασε ο Δήμος τα οικόπεδα απ’ το γιατρό Μεΐντάνη, για την κατασκευή του. Σ’ αυτόν οφείλονται οι σχεδιασμοί του σκεπάσματος της κοίτης του ποταμού Νέδοντα, σημερινό δημοτικό πάρκινγκ, και ακόμη από την άρνησή του γλύτωσε η Καλαμάτα απ’ τη δημιουργία των Ναυπηγείων Καρρά στην παραλία μας (μέχρι το Φιλοξένια) και τη ρύπανση ολόκληρου του Μεσσηνιακού Κόλπου.
Για την ιστορία: Βασίλης Ι. Μανιάτης
