Για την ιστορία της πόλης:
Βασίλης Ι. Μανιάτης
Τα παλιά χρόνια- εννοώ τα πριν 150 ή 160- συνέβαιναν διάφορα εθιμοτυπικά γεγονότα στην κοινωνική ζωή των καλαματιανών οικογενειών.
Ένα απ’ αυτά ήταν ο γάμος και οι τελετές του, που απετέλεσαν και εξακολουθούν να λαμβάνουν χώρα, όπως: τα συμπεθέρια, τα φανερώματα, οι αρραβώνες, η προίκα που θα πάρει η νύφη, σε κινητά ρούχα, χρήματα, κοσμήματα, έπιπλα, οικιακά σκεύη κ.ά., και ακίνητα, σπίτια, κτήματα, κ.λπ.
Η προίκα, για του λόγου το ασφαλές, γραφόταν εκείνα τα χρόνια σε χαρτί που το λέγανε «προικοσύμφωνο». Το χαρτί αυτό το γράφανε οι γραμματιζούμενοι της εποχής, ο παπάς, ο δάσκαλος, ο ψάλτης, κάποιος που γνώριζε γραφή και ανάγνωση. Αργότερα, μετά την απελευθέρωση, συντασσόταν στα συμβολαιογραφεία.
Μερικά απ’ αυτά τα «προικοσύμφωνα» έχουν σωθεί από τη φθορά του χρόνου και είναι αυτά που γίνονταν στα συμβολαιογραφεία. Από αυτά μαθαίνουμε πολλά χρήσιμα πράγματα, όπως ονόματα, ονομασίες τόπων (τοπωνύμια), πραγμάτων, αντικειμένων, οικιακών συσκευών, ονομασίες ενδυμάτων και υφασμάτων και των τόπων κατασκευής τους, διάφορα ιστορικά γεγονότα και πώς προικίζανε τα παιδιά τους τότε.
Ένα από αυτά τα «προικοσύμφωνα» συντάχθηκε στην Καλαμάτα, στο συμβολαιογράφο Καλαμών, Πανάγον Λινάρδου Στραβοσκιάδη, πριν από 165 χρόνια, στις 10 Ιουνίου του 1850.
Ο Καλαματιανός βυρσοδέψης Θεόδωρος Μαραβάς πάντρεψε την κόρη του Αγγελική με τον Καλαματιανό έμπορο, Κων. Η. Παπαδόπουλο.
Τόσο ο πεθερός όσο και ο γαμπρός ήταν εξέχοντα μέλη της καλαματιανής κοινωνίας, γι’ αυτό και το «προικοσύμφωνο» είναι αρκετά ενδιαφέρον.
Μας γνωρίζει πώς και με τι προικίζει την κόρη του ο εμποροεργοστασιάρχης Μαραβάς, δύο δεκαετίες μετά τη σύσταση του ελεύθερου ελληνικού κράτους:
Προικοσύμφωνον
Αριθμός:
Τριακοσιοστός εξηκοστός τρίτος
-363-
Ενώπιον εμού του Συμβολαιογράφου Καλαμών Πανάγου Λινάρδου Στραβοσκιάδη κατοίκου Καλαμών, ενεφανίσθησαν αυτοπροσώπως οι κύριοι Θεόδωρος Μαραβάς βυρσοδέψης και Κωνσταντίνος Η. Παππαδόπουλος, έμπορος, αμφότεροι κάτοικοι Καλαμών, γνωστοί μου και μη συγγενευόμενοι μετ’ εμού, οίτινες επί τη παρουσία των μαρτύρων, κυρίων Κωνσταντίνου Γεωργιτζαννοπούλου εμπόρου και Βασιλείου Λεβέντογλου ράπτη – γουναρά, αμφοτέρων κατοίκων Καλαμών πολιτών Ελλήνων και μη υπαγομένων εις εξαίρεσιν, ομολόγησαν ότι ο Θεόδωρος Μαραβάς έχων θυγατέρα ονομαζόμενην Αγγελικήν ούσαν εις γάμου ηλικίαν συνεφώνησεν με τον Κωνσταντίνον Η. Παππαδόπουλον δια να την δώση προς αυτόν εις νόμιμον γυναίκα κατά τους θείους και ιερούς κανόνας της ανατολικής εκκλησίας εις γάμον πρώτον, υπόσχεται δε ο Θεόδωρος Μαραβάς να δώση εις τον ειρημένον γαμπρόν του, λόγω προικός της ειρημένης θυγατρός του Αγγελικής μετά τας ευχάς του και την εφεξής περιουσίαν, η παράδοσις της οποίας θέλει γίνει, όταν πραγματοποιηθή ο γάμος, ήτοι δέκα πέντε φουστάνια εξ ων δύο σάλινα, φιοράδα4, δύο μεταξωσάλινα5, τρεις μουσουλίναις6, – μία μεταξωτή – τέσσερα μεταξωτά εις των οποίων το εν σταμπονσάλι7 και το άλλο νεχιλιγένιο8 – και τρία διάφορα, είκοσι πέντε υποκάμισα εξ ων τα δέκα εννέα μεταξωτά και τα εξ καμπρένια9 – τρία Μποξαλίκια10 – τρία κοντά εξ ων τα δύο μεταξωτά και το άλλο τζόχινον, εξ γεμενιά πολίτικα11, δύο φέσσα Τουνέζικα12, δύο Μποξάδες της πλάτης13, εξ ζευγάρια χειρόκτια μεταξωτά – μια Τουζίνα14, σκάλτζαις διάφοραις, εξ ζευγάρια γόβαις διαφόρων χρωμάτων, μια δωδεκάδα μανδήλια εξ ων εξ της χειρός και τ’ άλλα εξ του στήθους – τέσσαρα όμοια γυναικεία – τρία μεσοφούστανα – επτά Σινδόνια εξ ων τα δύο μεταξωτά – εν καμπρένιον και τέσσαρα Τρίπλινα15 σπιτίσα – δύο κουβέρταις, δύο μακάτια16 με ταις προσκεφαλάδαις των το εν μεταξωτόν και το άλλο διάνινον17, τρεις προσκεφαλάδαις κρεββατίσαις, τέσσερα προσκέφαλα, τα δύο Σανκουλένια18 και τ’ άλλα δύο καμπρένια, δύο σκεπάσματα του καναπέ, δύο τραπεζομεσάλαις19 εξ ων η μία μεταξωτή και η άλλη βαμβακερή, δέκα οκτώ τουβαλίθια20, δέκα οκτώ Σφαντζιστόμπολαις21, τρία κρεββάτια, τρία παπλώματα τα δύο μεταξωτά και τ’ άλλο της Κύπρου, δύο βαντιέραις22, μια δωδεκάδα φλιντζάνια φαρφουρένια23, μια δωδεκάδα κουτάλια του γλυκού αργυρά, εν κοφινάκι αργυρούν, οκτώ λαιμούς μαργαριτάρι, δύο δακτυλίδια εξ ων το εν διαμαντένιον και το άλλο ζαφείρι, ένα ζευγάρι σκουλαρίκια με μαργαριτάρι, τρεις δωδεκάδες του τραπεζιού μαχαιροπίρουνα, ένα κακάβι24, τρία τέτζερα25 με τα καπάκια τους, δύο τζίλα26, εν ελαιοπερίβολον κείμενον εις θέσιν Λαγκάδα27, εντός της περιφερείας των Καλαμών και συνορευόμενον κατ’ ανατολάς Ιωάννης Αλεξάκης δυσμάς Δημήτριος Ψωταγιάτης, άρκτον Καμαρινός Ψάλτης και μεσημβρίαν κληρονόμοι του Ηλία Χριστάκη, έχει δε έκτασιν στρέμμα εν και ελαιόδενδρα ως δέκα πέντε και μετρητάς δραχμάς, τέσσαρας χιλιάδας διακοσίας πεντήκοντα, αριθμός 4.250.
Την περιουσίαν ταύτην παραδεχόμενος ο Κωνσταντίνος Η. Παππαδόπουλος υπόσχεται ίνα διατηρήσει αυτήν κατά τον περί γάμου νόμον διαβεβαιώσαντες ο Θεόδωρος Μαραβάς και ο γαμπρός αυτού Κωνσταντίνος Παππαδόπουλος ότι η περιουσία αυτή είναι χωριστή υπό την του Κωνσταντίνου Παππαδοπούλου και να εξοφλήση την παραλαβήν αυτής ο Κωνσταντίνος Η. Παππαδόπουλος εις το αντίγραφον του παρόντος ότε την παραλάβη, η δε εξόφλησις τοιουτοτρόπως γενομένη θέλει έχει όλην την ισχύν και το κύρος ως να εγένετο επί του πρωτοτύπου και επί παρουσία ημών.
Εις πίστωσιν τούτων αιτώντων συνετάχθη το παρόν το οποίον αναγνωσθέν ευκρινώς και μεγαλοφώνως εις επήκοον πάντων υπογράφεται παρ’ όλων και εμού του Συμβολαιογράφου. Εγένετο εν Καλάμαις την δεκάτην του μηνός Ιουνίου ημέραν Σάββατον εν τη οικία της μονής Βουλκάνου κειμένης εις την πλατείαν, όπου υπάρχει το γραφείον μου, εν έτη χιλιοστώ οκτακοσιοστώ πεντηκοστώ.
Θεόδωρος Μαραβάς
Κωνσταντίνος Η. Παππαδόπουλος
Κωνσταντής Γεωργιτζαννόπουλος
Βασίλειος Λεβεντόγλης
Ο Συμβολαιογράφος Καλαμών
Π.Λ. Στραβοσκιάδης
Μερικές επεξηγήσεις γύρω από τα είδη της προικοδότησης:
4. Δέκα πέντε φουστάνια εξ ων δύο σάλινα φιοράδα: Σούλινο φιοράδο, γυναικείο φόρεμα με ζωγραφιά ή κέντημα λουλουδιού από ύφασμα αραιόπλεκτο, μάλλινον ή μεταξωτόν.
5. Δύο μεταξωσάλινα. Μεταξωσάλινο, φόρεμα από μαλλί και μετάξι.
6. Τρεις μουσουλίναις. Μουσελίνα (mousseline): λεπτό μεταξωτό ύφασμα από το όνομα της πόλεως Μουσούλη της Μεσοποταμίας όπου πρωτοφτιάχτηκε.
7. Το εν σταμπονσάλι: Φόρεμα από ύφασμα που έχει έγχρωμα σχέδια, αποτυπώματα στάμπας. Τα σταμπάντα είναι υφάσματα του πήχεως πάσης χρήσεως, στα οποία ετίθετο ειδική στάμπα.
8. Και το άλλο νεχιλιγένιο – νεχιλιγένιο;
9. Εξ καμπρένια (υποκάμισα): Καμπρένιο, καμπρί (το) και κάμπρικ, καμπραί: είδος λεπτοτάτου μαλλίνου υφάσματος ονομασθέντος από τη γαλλ. πηγή Καμπραί.
10. Τρία μποξαλίκια: Μποξαλίκι, λέξη τουρκική, Bobca, μποξάς: σάλι μαλλίνου υφάσματος πλεκτού ή υφαντού, χρησιμοποιούμενο ως επινώτιον των γυναικών, κοινώς σάλι. Αλλά και τεμάχιο τετραγώνου υφάσματος προς περιτύλιξη ή επικάλυψη διαφόρων πραγμάτων.
11. Εξ γεμενιά Πολίτικα: Γενεμί, λεξ. τουρκ. Yemeni, έγχρωμο και διαφανές επικάλυμμα της γυναικείας κεφαλής, κν. Κελεμπέρι, φακιόλι, τσεμπέρι Πολίτικο, κατασκευασμένο στην Κωνσταντινούπολη.
12. Δύο Φέσσα Τουνέζικα: Φέσιον, λεξ. τουρκ. Fes, από την πόλη Fez, πρωτεύουσα του Μαρόκου. Μάλλινον κάλυμμα της κεφαλής των Ανατολιτών, άνευ γύρου, με ή άνευ φούντας, κόκκινο, το σχήμα ποικίλει κατά τόπους. Κατασκευασμένο στην πόλη Τύνις, κν. Τούνεζι, πρωτεύουσα και λιμάνι της Τυνησίας.
13. Δύο μποξάδες της πλάτης: Μποξάς, λεξ. τουρκ. Bohca, σάλι μαλλίνου υφάσματος πλεκτού ή υφαντού, που ρίχνεται στους ώμους.
14. Μια τουζίνα: λεξ. ενετ. Dozzina, η δωδεκάδα.
15. Σινδόνια τρίπλινα σπιτίσα: Τρίπλινο; Ύφασμα του αργαλειού.
16. Δύο μακάτια: Μακάτι λεξ. αραβοτουρκ. Makat, λευκό κάλυμμα του καναπέ.
17. Διάνινον: διάνινος-η-ο, ύφασμα χρώματος φαιού, σκούρο.
18. Τα δύο Σανκουλένια: σανκούλι (το), το λεπτόν αραιόν λίαν κολαριστό ύφασμα.
19. Δύο τραπεζομεσάλαις: μεσάλα και μεσάλι (το) (λεξ. λατ. Mensa>mensalis-e=δειπνητικός) το τραπεζομάνδηλον, μεταξωτό ή βαμβακερό.
20. Δέκα οκτώ Τουβαλίθια: Τουβαλίθι (το) λεξ. ιταλ. Tovaglietta=επιτραπέζιον χειρόμακτρον, κν. πετσέτα. Τovaglia(θ)=το τραπεζομάνδηλον Tovagli(u)oloz(a) (Τουβαλίθι): η πετσέτα φαγητού.
21.Σφουτζιοστομπόλαις: σφουγγίζω – σπογγίζω εμαυτόν, καθαρίζω. Μπόλια: λέξη ενετ. Imbogio προσόψιον, κν. πετσέτα προσώπου – νιφτομπόλια(η).
22. Δύο βαντιέραις: Βαντιέρα, δίσκος σερβιρίσματος γλυκών, καφέ κ.λπ.
23. Φλιτζάνια φαρφουρένια: φαρφούρι λεπτή κατεργασμένη πορσελάνη, φλιτζάνια κατασκευασμένα από κατεργασμένη πορσελάνη – κομψοτέχνημα.
24. Ένα κακάβι: κακ(κ)άβηκακ(κ)άβος(ο) – κακ(κ)άβιον(το), πήλινον ή χαλκού μαγειρικό σκεύος είδος χύτρας μετά τριών ποδών.
25. Τρία τέτζερα: Τέντζερης και Τέντζερες (ο), λέξη τουρκ. Tetcere: χύτρα χαλκού – μαγειρικό σκεύος.
26. Δύο τεψά: τεψί και ταψί, λέξη τουρκ. Tepsi, αβαθές στρογγυλό από μέταλλο μαγειρικό σκεύος φούρνου.
27. Λαγκάδα: τοπωνύμιο της περιοχής Καλαμάτας από το ρέμα Λαγκάδα, νότια του μοναστηριού Βελανιδιάς, αναφέρεται σε πολλά συμβόλαια.
Φωτογραφίες με Καλαματιανές νύφες
